Lipödem Nedir?

Lipödem Nedir?

Lipödem, bacaklarda anormal nitelikte yağ tutulması sonucu ortaya çıkan estetik ve vücut fonksiyonlarına olumsuz etkiler oluşturan bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu Lipödem, genetik olarak geçiş gösteren bir sorundur. Kişiye geçen genetik unsurlar sebebiyle, genetik sorunlar oluşmakta, bu sorunların bir sonucu olarak özellikle östrojen hormonu dengesizliği ile sekonder olarak bacaklarda yağ birikmesi gerçekleşmektedir. Bu bakımdan, aslında lipödemin hormonal-metabolik bir sorun olduğunu söyleyebilmekteyiz.

Lipödem, ağrılı bacak sendromu olarak da adlandırılmakta, özellikle kalça ve bacak bölgelerinde aşırı şişlik oluşturarak kendini göstermektedir. Oluşan şişlik, ayakları etkilememekte, sıvı ve yağ birikimi oluşturmaktadır. Kronik bir hastalık olan lipödem; bacaklar, kalça ve uyluk bölümlerinde anormal nitelikte şişliklere sebep olan bir yağ doku hastalığıdır.

Ender görülen lipödem hastalığı, daha çok kadınlarda ortaya çıkmakla birlikte erkeklerde de gözlemlenmektedir. Egenlik dönemi ile birlikte belirtileri ortaya çıkmaya başlayan lipödem hastalığı, ciltte ağrı ve morarmalara sebep olabilmektedir.

Lipödem Neden Olur?

Lipödem ekseriyetle kadınlarda ortaya çıkan bir hastalıktır. Ve lipödem nedenleri birçok kadın tarafından merak edilir. Lakin hastalığın ne sebeple meydana geldiğini açıklayan bilimsel veriler hala tespit edilememiştir. Ancak hastalığa sebebiyet verdiği düşünülen çeşitli durumlar mevcuttur. Bunların başında genetik altyapı gelmektedir. Zira birçok bilimsel çalışmaya göre lipödem vakalarının çoğu genetik yolla aktarılmaktadır.

Lipödem hastalığına sahip olan kişilerin %15’i ailelerinde de aynı sorunu yaşayan kişiler bulunduğunu belirtmişlerdir. Genetik aktarıma ek olarak çeşitli hormonal bozukluklar da lipödem oluşumuna yol açabilmektedir. Bu düşüncenin sebebi ise hastalığın genellikle ergenlik çağı ve onu takip eden evrelerde ortaya çıkmasıdır. Bunun yanında östrojen hormonunun vücuttaki yağ metabolizmasıyla etkileşime girdiği de bilinmektedir.

Çeşitli damarsal bozukluklarının da lipödem hastalığına sebep olabileceğine dair bulgular mevcuttur. Bu durum spesifik olarak kılcal kan damarları ve lenf damarlarındaki bozukluklarla ilişkili olabilir. Zira kılcal damarlarda meydana gelen hasarlar cildin alt bölgesinde kanamaya ve morarmaya sebep olabilir. Bununla birlikte damar duvarı kısmında oluşabilecek aşırı geçirgenlik durumu ise proteinin azalmasına ve ödem oluşumuna yol açabilir.

Kimi kişilerde ise yağ kök hücrelerinin sayısı beklenmedik ölçüde artabilir. Bu durumun sonucu olarak vücudun çeşitli bölgelerinde normalden fazla yağ depolanır. Bu durum da lipödeme yol açabilecek faktörler arasında gösterilebilir.

Kimler Lipödem Olur?

Uzun süreli olarak dar elbiseler giyenler, yoğun stres ve kaygı biri ruhsal sorunlar yaşayanlar, ergenlik dönemlerine bağlı kilo problemleri yaşayanlar lipödemi olabiliyor. Bu bakımdan lipödemi tedavisi mutlaka klinik merkezimizden yaptırılması tavsiye edilir.

Lipödem Belirtileri Nelerdir?

Lipödem başlangıcı, özellikle kadınların hormonal değişikliklere maruz kaldığı dönemlerde ortaya çıkmakta ve zamanla ilerlemektedir. Bu dönemler; ergenlik dönemi, hamilelik ve menapoz dönemleridir. Ayrıca travma, geçirilen ağır cerrahiler ve ağır hastalıklar gibi hastanın hormonal dengesini bozan durumlarda da ortaya çıkabilmektedir.

Lipödem yavaş seyirli bir hastalıktır. Hastalığa farklı düzeylerde obezite (şişmanlık) eşlik etmektedir. Obezitenin olması ise hastalığın şiddetlenmesine neden olmaktadır. Obezitenin tedavi edilmesi ile hastalığın şiddeti azalmasına rağmen bacaklardaki şişlikler tam olarak geçmemektedir.

Lipödem hastalarında bacaklar, artan yağ dokusu sebebi ile gövdeye oranla daha kalındır. Kalça, uyluk ve baldırda şişlik ve çap artışı gözlenmektedir. Yani bacaklar ve gövde arasında bir orantısızlık söz konusudur.

• Bacaklarda gövdeye orantısız olacak şekilde kalınlaşma ve şişlik olması,
• Ayak ve ellerde şişlik olmaması,
• Etkilenen bölgelerde deri altı dokuda kalınlaşma, düzensizlikler ve sarkmalar görülmesi,
• Deri altında yuvarlak şişliklerin (nodül) ele gelmesi,
• Kilo verme ile bacaklardaki şişliklerin azalmaması,
• Etkilenen bölgelerin hassas olması,
• Ciltte kılcal damarların belirginleşmesi ve morarmaya yatkınlık,
• Bacaklarda ağrı ve morluk,
• Eklem hareketlerinde kısıtlanma,
• Yürümede zorluk,
• Kilo almayla birlikte şikâyetlerin artması,
• Yaz aylarında bacaklarda ve baldırda şişlik veya gerginlik hissidir.

Lipödemde Hangi Ortopedik Sorunlar Meydana Gelmektedir?

Lipödem hastaları birçok ortopedik sorun ile karşı karşıya kalabilmektedir. Bunlardan biri, hastaların vücut dengeleri bozulduğu için omurgada görülen duruş bozukluklarıdır. Lipödeme bağlı olarak hastalarda postür (duruş) bozulmakta ve bu durumu boyun düzleşmesi takip etmektedir.

Buna bağlı olarak ise boyun kökünde hörgüç benzeri bir çıkıntı oluşmaktadır. Hatta birçok hasta boynunda kitle olduğunu düşünerek doktora başvurmaktadır.

Lipödeme bağlı olarak gelişen bir diğer ortopedik sorun ise omurganın dengesinin bozulması sonucu bel çukurunun derinleşmesi ve kalçaların daha çıkık bir hale gelmesidir. Bu durum hastanın kalça ve dizlerine binen yük dengesini bozmakta veya dizlerde çarpık bacak, diğer bilinen adı ile “X” bacak deformitesi gelişebilmektedir.

Ayrıca ayak bileğinde dışa kayma ve düztabanlık da gelişebilmektedir. Bu hastalarda bağ doku bozuklukları olduğu için eklem çıkığı ve bağ yaralanmaları gibi sorunlar daha sık görülmektedir.

• Duruş (postür) bozukluğu,
• Boyun düzleşmesi ve buna bağlı boyun kökünde şişlik,
• Artan bacak ağırlığına bağlı omurga bozuklukları, omurga eğrilikleri, tüm omurgada duruş bozukluğu,
• Bel çukurunda artış,
• Kalça ve dizdeki yük dengesinde bozulma,
• Çarpık bacak (X bacak) deformitesi,
• Bağ yaralanmalarına yatkınlık,
• Ayak bileğinde dışa kayma,
• Düz tabanlık (Taban çökmesi).

Lipödem Evreleri Nelerdir?

Lipödem, yağ birikimi miktarına göre evrelere ayrılır. 

1. Evre 1:

Cilt normal ve yumuşak, cilt altı yağ dokusunda artış

2. Evre 2:

Cilt pürüzlü, dokunmakla inci tanesi büyüklüğünde ele gelen yağ nodülleri var

3. Evre 3:

Büyük yağ kitleleri diz çevresi ve bacağın üst kısmında kıvrıntı ve şekil bozukluklarına yol açmıştır

4. Evre 4:

Tabloya lenfödem eklenir, büyük doku sarkmalarının oluştuğu lipolenfödem tablosu gelişir.

Lipödem Tipleri Nelerdir?

Lipödeminin bacakta tutulum yaptığı bölgelere göre bir sınıflama sistemi getirilmiştir.

1. Tip 1. Tutulum daha çok kalça bölgesindedir.
2. Tip 2. Kalça ve uyluk bölgesinde tutulum görülmektedir.
3. Tip 3. Tüm bacakta tutulum vardır.
4. Tip 4. Kol bölgesinde tutulum vardır.
5. Tip 5. Baldırlarda tutulum görülmektedir.

Lipödem Tanısı Nasıl Konulur?

Lipödem için kesin bir tanı yöntemi bulunmamaktadır. Tanı; hastayı muayene ederek klinik değerlendirme ve diğer tanıların dışlanması ile konulur. Lipödem için farklı otörler tarafından tanı kriterleri tanımlanmıştır.

• Hastaların tamamına yakını kadındır
• Her iki bacakta simetrik yağ depolanması vardır, ayaklar korunmuştur
• Bacaktaki ödem elle bastırılınca çok az miktarda geçici iz bırakır
• Lenfödemde görülen Stemmer belirtisi lipödemde görülmez. Stemmer belirtisi; ayak ikinci parmağının üzerindeki deri, parmakla tutulup sıkıştırılıp yukarı kaldırılmaya çalışıldığında kaldırılamaz.
• Cilde elle bastırılınca ağrı ve hassasiyet olur.
• Bacaklarda kolayca morarma olur.
• Kilo vermeye ve bacakları havaya kaldırmaya rağmen bacaklarda inatçı ödem ve kalınlaşma vardır.
• Hastaların % 30’unda kollar etkilenmiştir.
• Cilt genellikle soğuktur.
• Yaz aylarında bacaklarda şişlik artar.
• Kalori alımının azaltılmasına rağmen klinik tabloda düzelme olmaz.
• Kılcal damar varisleri olabilir.

Lipödem Tedavisi

Lipödem, tedavi yöntemi seçenekleri sınırlı olan kronik bir hastalıktır. Günümüzdeki tedavi seçenekleri hastaların yakınmalarını azaltmak ve genel sağlık düzeyini korumaya yöneliktir.

1. Konservatif Tedavi

•  Egzersiz:

Vücut ağrılığını azaltmak, kasları güçlendirmek, kan ve lenf akımını arttırmak ve zihinsel sağlığı desteklemek amacıyla önerilir. Yürüyüş, lenfatik yoga, bisiklet ve pilates gibi düşük yoğunlukta egzersiz türleri sıklıkla kullanılır. Ayrıca, havuzda yapılan egzersizler de önerilmektedir.

• Diyet ve Sağlıklı Beslenme:

Uygun diyet hastadan hastaya değişmekle birlikte düzenli egzersizle birlikte sağlıklı beslenme önemlidir. Hastalar tarafından Taş Devri diyeti ya da Antiinflamatuar diyet vb farklı diyetler uygulansa da bir diyetisyen eşliğinde hastaya özel diyet düzenlenmelidir.

• Psikolojik Destek:

Lipödem hastalarında sıklıkla depresyon, izolasyon ve yeme bozuklukları gibi psikososyal sorunlar da görülmektedir.

Psikolog gözetiminde kişisel ya da grup terapileri hastanın zihinsel ve ruhsal açıdan desteklenmesini sağlar. counseling and support groups are important due to the mental health issues associated with lipedema.

• Ortopedik Destek:

Vücut ağırlığında artış ve bacak kütlesinde orantısız artış eklemlerde ve yürüme aksında bozukluklara yol açar. Düz taban durumu sıklıkla görülür. Özellikle ilerlemiş evrelerdeki hastaların uygun ayakkabı giymesi ve hareket kısıtlılığı açısından ortopedi tarafından değerlendirilmesi önemlidir.

• Kompresyon Tedavisi:

Lipödemin etkilediği vücut kısımlarına yönelik özel bası giysileri kullanılabilir. Bu amaçla, esnemeyen materyallerden yapılan Velcro bandajı gibi kolay giyilip çıkartılan malzemeler bulunmaktadır.  Kompresyon tedavisi, etkilenen bacaklara basınç uygulayarak lenf akımını destekler, ödemi ve ağrıyı azaltır.

• Manuel Lenfatik Drenaj:

Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon birimleri tarafından uygulanan bu özel masaj ile bacaklarda dokulardaki aşırı sıvıyı lenf damarları aracılığıyla boşaltmayı sağlar.

• Kompleks Dekonjestif Tedavi:

Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon ünitesi tarafından, bacaklardaki şişlik ve ödeme bağlı yakınmaları azaltmaya yönelik birçok tedavi yöntemini içeren bir programdır. Hastaya özel hazırlanan tedavi programı bir fizyoterapist tarafından uygulanır ve manuel lenfatik drenaj ya da intermitan pnömotik kompresyon, kişiye özel bandajlama, bası giysileri ve tedavi edici egzersizleri içerir.

• Nefes Egzersizleri:

Derin nefes egzersizleri diyaframı aktive ettiği ve lenfatik akımı desteklediği için yararlıdır.

• Gıda Destek Ürünleri:

Kokina (Yılbaşı Çiçeği) bitkisi ekstresi ve selenyum takviyesinin lipödem hastalarında yakınmaları azalttığı bildirilmiştir. Bu iki gıda desteği lipödem destek gruplarında hastalara önerilmektedir.

2. Cerrahi Tedavi

Anormal yağ dokusunu düzeltmek için tek olası yöntem cerrahidir. Bu amaçla uygulanan 2 operasyon türü liposuction ve azaltıcı cerrahidir.

• Liposuction:

Genel ya da lokal (tümesan ve su yardımlı) anestezi altında ve bir kanül aracılığıyla yağ dokusunun alınması yöntemidir. Kanülün bir ucu bir vakum cihazına diğer ucu ise bir cilt kesisi aracılığıyla yağ dokusuna yerleştirilir ve emerek yağı ortadan kaldırır. Liposuction yönteminin lipödem tedavisinde etkili olduğu, ağrı, dokunmakla hassasiyet, morarma gibi yakınmaları azalttığı, kozmetik iyileşme ve yaşam kalitesinde düzelme sağladığı bildirilmiştir (13 – 15). Bunun yanında, Hollanda bilimsel kılavuzu, hastalara liposuction uygulanmadan önce lipödeme eşlik eden ödem, obezite, sağlıksız yaşam tarzı, fiziksel aktivite azlığı ve psikososyal sorunlara yönelik konservatif tedavi yapılmasını önermektedir

• Azaltıcı (Redüksiyon) Cerrahisi:

Eksizyon ve rezeksiyon adıyla da anılan bu cerrahi işlem lokalize büyük lipödem dokularının çevreleyen dokuyla birlikte çıkarılmasını içerir. Aşırı yağ dokusunun diz eklemi etrafında birikmesi hastada diz deformitelerine ve zamanla yürüyememeye yol açabilmektedir. Bu operasyon ileri evrelerdeki hastalara yönelik olarak uygulanmaktadır.

Lipödem Ameliyatı Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler

Lipödem tedavisi için liposuction uygulamasından sonra, başlangıçta yaklaşık 6 hafta boyunca tedavi devam etmektedir. Ameliyat sonrası sürekli olarak sıkı giysileri giymeniz gerekmektedir. Genellikle lipödem ameliyatından iki gün sonra duş alabilirsiniz.

Uygulama sonrası lenf drenajı veya endermoloji gibi özel cilt tedavileri iyileşme sürecini hızlandırmada yardımcı olabilmektedir. Ancak bu yardımcı tedaviler doktor tarafından verildiği durumlarda tercih edilmelidir.

Ameliyattan sonra hareket edebileceksiniz ancak tabii ki şişlik ve rahatsızlıktan dolayı bazı kısıtlamalarla karşılaşabilirsiniz. Semptomlar önemli ölçüde iyileşene kadar tedavi edilen vücut bölgelerindeki spor aktivitelerine ara vermeniz önerilir.

Genellikle, yaklaşık 6 hafta sonra tekrar normal bir yaşam sürebilirsiniz. Bu süreçte doktor tavsiyelerine uymaya, ilaçları düzgün kullanmaya ve bedeninize fazla yüklenmemeye çalışmalısınız.

İstediğiniz sonuca ulaşmakta ameliyat kadar, lipödem ameliyatı sonrası dikkat edilmesi gerekenler de önemlidir. Hastaların ameliyat sonrası bakımlarını aksatmadan yapması, ameliyat sonucunun başarısını arttıracaktır.