Kemoterapi Nedir?

Kemoterapi Nedir?

Kemoterapi, modern tıpta kullanılan ve kanser hücrelerini öldürmek hastaya için çeşitli ilaçların verildiği bir kanser tedavi yöntemidir.

Belirli bölgeleri hedef alan radyoterapi ya da cerrahiden farklı olarak kemoterapi, tüm vücut üzerinde etkili sistemik bir tedavi yöntemidir. Kemoterapi tedavisinde kullanılan ilaçlar özellikle kanser hücreleri gibi hızla bölünen ve çoğalan hücreler üzerinde etkilidir.

Ancak kanser hücrelerini yok ederken aynı zamanda cilt, saç, bağırsak ve kemik iliği hücreleri gibi hızlı çoğalan bazı sağlıklı vücut hücrelerine de zarar verir. Tedavide görülen saç dökülmesi, bulantı, kusma gibi çeşitli yan etkilerin nedeni sağlıklı vücut hücrelerine verilen hasardan kaynaklanır.

Kemoterapinin Amacı Nedir?

• Kanser hastalığını tedavi etmek,
• Diğer organlara taşınmasını, yayılmasını önlemek,
• Tümörün büyümesini yavaşlatmak,
• Başka yerlere yayılım gösterdiyse, bu hücreleri yok etmek,
• Kanser hastalığının yarattığı rahatsızlıkları, yakınmaları azaltmak veya ortadan kaldırmak.

Kemoterapi Çeşitleri Nelerdir?

Kanser hastaları, tıbbi onkoloji bölümündeki doktorlar tarafından denetlenen ilaçlı kanser tedavisi seanslarına düzenli olarak katılırlar.

Medikal onkolog, ilaçlı kanser tedavisi ilaçları ve ilaç kombinasyonlarına her hasta için hastanın kendine özgü koşullarını göz önünde bulundurarak karar verir.

Başka bir deyişle, ilaç seçimi hastanın yaşı, genel sağlığı, tümörün boyutu, türü ve konumu dikkate alınarak yapılır.

Medikal onkologlar ilaçlı kanser tedavisinin ne sıklıkta verileceğini belirlerken tüm bu hususları göz önünde bulundururlar. Birçok farklı ilaçlı kanser tedavisi türü vardır ve her biri diğer koşulları farklı şekilde tedavi eder.

1. Neoadjuvan Kemoterapi:

Ortalama tümörün boyutunun küçülerek hastayı cerrahi olarak yaşayabilir hale getirmesi beklenir.

Bazen büzülme kanseri tedavisi olarak adlandırılan neoadjuvan ilaçlı kanser tedavisi kullanarak kanserli dokuyu sağlıklı dokudan ayırmak mümkündür.

Tipik olarak, bu tür tedaviler meme, kolon ve rektum tümörleri gibi lokal olarak ilerlemiş maligniteler için aşama 1-4 kürleri olarak verilir.

2. Adjuvan Kemoterapi:

Bu ilaçlı kanser tedavisi, geride kalmış olabilecek herhangi bir kanser hücresini ortadan kaldırmak için bir tümör cerrahi olarak çıkarıldıktan sonra uygulanır. Adjuvan ilaçlı kanser tedavisi, amacından dolayı sıklıkla koruyucu tedavi olarak adlandırılır. Bunun nedeni, birincil amacının kanserin geri dönüş riskini azaltmak olmasıdır.

3. Palyatif Kemoterapi:

Palyatif kemoterapi, kanser hastası olanlara semptomlarını azaltmak ve yaşam kalitelerini artırmak için uygulanan ilaçlı kanser tedavisinin bir başka adıdır. Ağrı, bulantı, kusma, ishal ve ödem gibi ilerlemiş kanserle ilişkili fiziksel ve duygusal semptomları tedavi eder.

Yardımcı olabileceği diğer belirtiler arasında ödem sayılabilir.  Başka bir deyişle, palyatif ilaçlı kanser tedavisi semptomları azaltmaya çalışan ve hastanın günlük aktivitelerine devam etmesini sağlayan bir tedavidir.

Kemoterapi Nasıl Yapılır? Nasıl Uygulanır?

Hastanın Kemoterapiye Hazırlanması:

1. Kemoterapi ilaçlarının çoğunluğu damar yoluyla verilir. Hastada her seferinde damar yolu açmak problem olacaksa hastaya bir katater takılabilir veya boyun damarlarından birine bir port yerleştirilebilir.
2. Kemoterapiden önce hastanın karaciğer fonksiyon testleri, böbrek fonksiyon testleri ve tam kan sayımı yapılır. Hastanın kalp fonksiyonlarını değerlendirmeye yönelik tetkikler de yapılır.
3. Kemoterapi başlamadan önce diş hekimine görünüp, diş enfeksiyonu varsa tedavisinin yapılması uygun olur. Çünkü kemoterapi ilaçları vücudun enfeksiyonlarla mücadelesini zayıflatabilir.
4. Kemoterapinin olası yan etkileri hastaya anlatılır. İleride çocuk sahibi olmak isteyenler yumurta veya spermlerini dondurtabilirler. Saç dökülmesine karşı hazırlık yapabilirler.
5. Kemoterapi aldıktan sonra hastanın işe devam edip etmeyeceği ve evde yardıma ihtiyacı olup olmayacağı önceden konuşulur.

Kemoterapi Nasıl Uygulanır?

Kanser tedavisinde kullanılan ilaçları içeren bir tedavi yöntemidir. Bu kemoterapi ilaçları, birkaç farklı yol ile hastaya verilebilir. Hangi yöntemin tercih edileceği, kanserin türü, evresi, hastanın genel sağlık durumu ve diğer faktörlere bağlı olarak belirlenir.

İşte kemoterapinin nasıl verildiği ile ilgili yaygın yöntemler:

1. İlaç Enjeksiyonları:

Kemoterapi ilaçları sıklıkla hastanın damarına doğrudan enjekte edilir. Bu damar içi enjeksiyonlar intravenöz (IV) olarak bilinir. İlaçlar genellikle bir serum veya damar yolu aracılığıyla verilir. Bu yöntem, ilaçların hızla dolaşıma girmesini sağlar.

2. Oral İlaçlar:

Bazı kemoterapi ilaçları hap veya kapsül formunda mevcuttur ve hasta ağız yoluyla ilacı alır. Bu tür ilaçlar, hastaların evde kullanabilmesi için reçete edilebilir. Ancak ilaçların düzgün bir şekilde alındığından emin olmak önemlidir.

3. İlaç Enjeksiyonları (İntramüsküler veya Subkutan):

Bazı kemoterapi ilaçları, kas içine (intramüsküler) veya cilt altına (subkutan) enjekte edilir. Bu yöntemler, bazı özel ilaçların uygulanmasında tercih edilebilir.

4. İntraperitoneal ve İntratekal Uygulamalar:

Bazı durumlarda, kemoterapi ilaçları doğrudan karın boşluğuna (intraperitoneal) veya omurilik sıvısına (inrtratekal) verilebilir. Bu yöntemler, belirli kanser türleri veya durumları için kullanılabilir.

5. Topikal Kemoterapi:

Kemoterapi ilaçları bazen doğrudan cilt üzerine uygulanabilir. Bu, deri kanseri veya bazı diğer cilt sorunları için kullanılabilir.

Kemoterapinin Yan Etkileri Nelerdir?

Kanser hücreleri hızlı büyüme ve çoğalma eğilimindedir. Ve kemoterapi ilaçları hızlı büyüyen hücreleri öldürür.

Ancak bu ilaçlar sistemik olarak etki ettiklerinden hızlı büyüyen normal, sağlıklı vücut hücrelerine de zarar verir.

Sağlıklı hücrelerin zarar görmesi bazı yan etkilere neden olur.  Yan etkiler her zaman beklenilen kadar kötü olmayabilir. Ancak birçok kişi kemoterapi ile kanser tedavisinin yan etkileri konusunda ciddi endişe duyar.

• Kemik iliğinde kan oluşturan kök hücreler
• Saç köklerinde bulunan hücreler
• Ağızdaki hücreler
• Sindirim sistemi hücreleri
• Üreme sistemine ait hücreler

Kemoterapinin neden olduğu en yaygın yan etkilerden bazıları şunlardır:

1. Mide Bulantısı ve Kusma:

Kemoterapi nedeniyle bulantı ve kusma meydana gelebilir. Bu durum, bazı ilaçların beyindeki kusma merkezini ve mide hareketlerini etkiler. Bulantı ve kusmaya neden olmasından kaynaklanmaktadır.

Genellikle kontrol altına alınabilen bu sorun, kemoterapi öncesinde yan etkilerin oluşmasını önler. Azaltmak için bazı ilaçlar kullanımını gerektirebilir.

İlaçların etkisi kişiden kişiye değişebildiği için yan etkileri rahatlatıcı birden çok ilaç kullanmak gerekebilir.

Hastanın, tedavi sürecini en konforlu şekilde geçirmesi ve yan etkileri tolere edebilmesi için doktoru ve hemşiresi ile birlikte kendisi için en uygun ya da yöntem seçilmelidir.

2. Saç Dökülmesi:

Kemoterapi, vücuttaki hızlı bölünen hücreleri hedef aldığı için saç foliküllerine de etki edebilir. Bu nedenle saç dökülmesi (alopesi) sık görülen bir yan etki olabilir.

3. Yorgunluk:

Kemoterapi hastaları sık sık yorgun hissedebilirler. Bu yorgunluk, kemoterapi ilaçlarının enerji seviyelerini düşürmesiyle ilişkilendirilebilir.

4. Bağışıklık Sistemi Zayıflaması:

Kemoterapi, vücudun bağışıklık sistemi hücrelerini hedef alabilir ve bağışıklık sistemi zayıflayabilir. Bu, enfeksiyon riskini artırabilir. Hastalara enfeksiyonlardan korunmak için özel önlemler alınabilir.

5. Kan Sayılarının Düşmesi:

Kemoterapi ilaçları, kan hücrelerini üreten kemik iliği hücrelerine zarar verebilir. Bu nedenle kan sayıları düşebilir. Bu da anemi (kansızlık), trombositopeni (kan pıhtılaşma hücrelerinin düşmesi) ve lökopeni (beyaz kan hücresi sayısının düşmesi) gibi sorunlara yol açabilir.

6. İshal veya Kabızlık:

Sindirim sistemi üzerindeki etkiler nedeniyle ishal veya kabızlık gibi bağırsak sorunları görülebilir.

7. Mukoza İltihabı:

Kemoterapi ağız, boğaz, yemek borusu ve bağırsak mukozasını etkileyebilir, bu da ağız yaraları, ağız kuruluğu ve zorluğa neden olabilir.

8. Cilt Problemleri:

Kemoterapi ciltte kuruluk, hassasiyet, döküntüler ve renk değişikliklerine neden olabilir.

9. Sinir Sistemi Sorunları:

Bazı kemoterapi ilaçları nöropati denilen sinir sistemi sorunlarına yol açabilir. Bu, uyuşukluk, karıncalanma veya ağrı şeklinde kendini gösterebilir.

Kemoterapi Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?

Kemoterapi, yan etkilere yol açabilecek ve vücudu yorabilecek bir tedavi yöntemidir. Kanser için kemoterapi alımından sonra hastaların enfeksiyon, kanama ve cilt problemleri riski normalden daha yüksek olabilir.

Bu nedenle kemoterapiden sonra sağlıklı kalmak için hastanın kendine iyi bakması gerekir.

• Hastanın iştahı olmasa bile yiyip içebilmesi beklenir.
• Ağız bakımı kemoterapi sonrasında oldukça önemlidir. Kemoterapinin neden olduğu yaralar, enfeksiyon riski taşır. Bu nedenle diş fırçalama, diş ipi kullanma ve gargara yapma oldukça önemlidir.
• Şekerli yiyecek ve içeceklerden uzak durmak da ağız sağlığı için daha iyi olabilir.
• Kemoterapiden sonra hastanın bir yıl veya daha uzun süre enfeksiyon kapmaması istenen bir durumdur.
• Hastaların ellerini sık sık sabun ve suyla yıkaması enfeksiyonla mücadele açısından önemlidir.
• Hastaların kemoterapi sonrasında da düzenli yürüyüş yapması, sağlıklarına katkı sağlayabilir.
• Sigara içmemek de kemoterapi sonrası dikkat edilmesi gerekenlerdendir.

Kemoterapi Alan Hastalar Nasıl Beslenmelidir?

Kemoterapi tedavisi gören hastaların beslenmeleri de belli bir düzende olmalıdır.

Kilo kontrolüne dikkat etmek, kalori dengesini iyi kurmak ve vücut dokularının yıkımını engelleyecek kadar proteinden zengin beslenmek gerekir.

Sağlıklı beslenme alışkanlığının kazanılması ve sürdürülmesi, tedavi sürecine olumlu etki sağladığı gibi ilaçların yan etkilerinin azaltılmasına da yardımcı olmaktadır.

Sağlıklı ve iyi beslenmeden kasıt, tüm besin öğelerini içeren dengeli bir programı uygulamaktır.

Özellikle paketlenmiş hazır veya dondurulmuş gıdalardan, işlenmiş et ve et ürünlerinden (salam, sosis gibi), uzun ömürlü (UHT tekniği ile hazırlanmış) süt ve hazır meyve sularından kaçınmak gerekir. Mevsimine uygun sebze ve meyve tüketilmelidir.

Hazım problemi yoksa günde 1 bardak süt ve arzu edildiği kadar özellikle ev yoğurdu tüketilebilir. Aşırı tatlı ve şerbetli gıdalardan uzak durulmalıdır. Haftada en az 3 öğünde nohut, mercimek, bulgur gibi kuru baklagillerin tüketilmesi tavsiye edilir.

Özellikle protein yönünden zengin besinler kızartmadan ve tütsüleme yapmadan tercih edilmelidir. Balık önemli bir besin maddesidir ve haftada en az bir iki gün yenebilir.

Günlük beslenme aşağıdaki beş ana gruptan besinleri içermelidir:

• Sebze ve meyveler: İkişer porsiyon
• Et, tavuk, balık, yumurta: Üç porsiyon
• Tahıllar: Dört porsiyon
• Süt ve süt ürünleri: İki porsiyon
• Sıvılar (çay, kahve hariç ): 8-12 bardak.
• Özellikle tüketilmemesi önerilen yiyecekler GREYFURT, NAR ve ISIRGAN OTU dur.
• Gereksiz beslenme ürünlerini kullanılmamalıdır.
• Yeterli ve dengeli beslendiği zaman fazla vitamin almaya gerek yoktur. Hatta bazı vitamin ve antioksidan ilaçlar kemoterapi alırken zararlı olabilir.