Sarı Nokta Hastalığı (Yaşa Bağlı Makula Dejenerasyonu)  Nedir?

Sarı Nokta Hastalığı (Yaşa Bağlı Makula Dejenerasyonu)  Nedir?

Sarı Nokta Hastalığı (Yaşa Bağlı Makula Dejenerasyonu) gözün retina tabakasında, net görmeden sorumlu olan makula bölgesindeki  reseptör hücrelerinin ilerlemesi sonucu merkezi görmenin yitirilmesidir.

Makula bölgesi, gözümüzün arkasında yer almaktadır ve detayları görebilmemizi sağlayan bölgedir. Bu bölgenin yerine getirdiği işlev sayesinde kitap okuyabilme, ipliği iğne deliğinden geçirme ve daha bir çok ince ayrıntılı görüş isteyen işi yapabilmekteyiz.

Sarı nokta hastalığı olan kişilerde görme alanının merkezinde, sinir hücrelerinin ölmesiyle birlikte merkezi  görme kaybı başlamaktadır. Merkezde başlayan bu görme kaybı zamanla kenarlara doğru genişler. Hastalar merkezde karanlık bir nokta görürken kenarlarda da halka şeklinde görürler. Tüm bunlar sonucunda hastaların yaşam kalitesi ciddi oranda etkilenmektedir.

Sarı Nokta Hastalığının (Yaşa Bağlı Makula Dejenerasyonu)  Nedenleri Nelerdir?

Sarı nokta hastalığı özellikle 50 – 55 yaşından itibaren görülür ve yaşın ilerlemesi ile birlikte giderek ilerler. Bu hastalığının 60 – 65 yaşlarındaki görülme sıklığı %6 – 7 civarındayken, 80 yaşlarına gelindiğinde bu oran %20’lere kadar ulaşmaktadır. Yani hemen hemen 5 kişiden 1’inde bu hastalığa rastlanmaktadır.

• Sarı nokta hastalığının görülmesinde en etkili rol oynayan faktörlerden biri genetik geçiştir. Ailede sarı nokta hastalığı geçmişi bulunuyorsa hastalığın ortaya çıkma ihtimali de artmaktadır.
• Hipertansiyon, diyabet (şeker hastalığı), kolesterol ve kalp – damar hastalıkları olan kişilerde sarı nokta hastalığının görülme sıklığı artmaktadır.
• Dengesiz ve sağlıksız beslenmek. Özellikle göz için yararlı mineraller ve vitaminler içeren besinler ile yeterince beslenmemek.
• Hareketsiz bir yaşam sürmek.
• Uzun süredir ve fazla miktarda sigara kullanıyor olmak.
• Ultraviyole ışınlara maruz kalmak (özellikle açık renkli gözlerde) gibi faktörler dokuların yapısını bozarak sarı nokta hastalığına sebebiyet verebilmektedir.

Sarı Nokta Hastalığının (Yaşa Bağlı Makula Dejenerasyonu)  Belirtileri Nelerdir?

Sarı nokta hastalarının çoğu merkezi görmeleri bozulana kadar makula dejenerasyonları olduğunu fark etmezler. Hasta yakında veya uzakta bir objeye, bir kişiye baktığında bu obje veya kişiye ait ince detayları görememekte, obje ya da kişiyi tanıyamamaktadır. Perifer görüş denilen yan görüş ise korunmaktadır. Örneğin; hasta, duvar saatinde saatin rakamlarını görmekte, ancak yelkovan ve akrebi seçememektedir. Hastalığın ileri evrelerinde hastanın kendi ihtiyaçlarını gideremeyeceği kadar ciddi görme kayıpları gelişebilmektedir.

Kuru Tip Makula Dejenerasyonunun Belirtileri

• Uzak ve yakın görmede bulanıklık
• Daha iyi görme için daha çok ışık ihtiyacı
• Renklerin daha soluk görülmesi
• Parlak ışıktan soluk ışığa geçerken görme bozukluğu
• Yüzleri tanımada zorluk
• Merkezi görmede karanlık ve bulanık sahalar

Yaş Tip Makula Dejenerasyonunun Belirtileri

• Düz çizgileri yamuk görme
• Merkezi görmenin kaybı
• Merkezde görülmeyen siyah veya boş sahalar
• İki göz arasında büyüklük farklılıkları
• Renklerin daha az parlak olması

Yaş tip makula dejenerasyonu bulguları hızla ilerler ve kötüye doğru gider.

Sarı Nokta Hastalığının (Yaşa Bağlı Makula Dejenerasyonu)  Tipleri Nelerdir?

Hastalığın kuru ve yaş olmak üzere iki tipi bulunmaktadır.

1. Kuru Tip:

Bu tür hastaların %90‘ında görülür ve görme yavaş ve yıllar süren bir periyotta azalır. Kuru tipte sarı noktada drusen adı verilen birikintiler ortaya çıkar.

Bu birikintiler başlangıçta görmede sorun oluşturmayabilir. Ancak eğer sorun ilerlerse sarı noktada bulunan hücreler hasar görür.

Bu hasta baktığı bölgeyi çarpık olarak görmeye başlar. Daha da ilerlerse hastalık atrofik evreye geçebilir ve kişi merkezi görmesini tamamen kaybedebilir. Bu hastalara tedavi olarak koruyucu, antioksidan haplar önerilir.

2. Yaş Tip:

sarı nokta hastalığı ise retina altında yeni damar oluşumu ve damar dışına sıvı kaçışı ile karakterize bir durumdur. İstenmeyen yeni damar oluşumu durumunda sarı noktadaki hücrelerin arasında ödem ortaya çıkar ve görme daha hızlı bir şekilde azalır. Bazen yeni damarlarda kanama olur ve ani görme kayıpları da ortaya çıkabilir. Son dönemde ise kanamalar sonucunda skar dokusu ortaya çıkabilir ve sarı nokta özelliğini tamamen kaybedip merkezi görme kaybı ortaya çıkabilir.

Sarı Nokta Hastalığının (Yaşa Bağlı Makula Dejenerasyonu)  Risk Faktörleri Nelerdir?

Sarı nokta hastalığında (makula dejenerasyonu) birçok risk faktörü vardır. Çalışmalar, aşağıdaki faktörlerin hastalığın görünme oranı ile doğrusal bir ilişki içerisinde olduğunu gösterir.

• Yaş:

Yaş artıkça sarı benek hastalığının görünme oranı artar. Özellikle 50 yaş üzeri bireyler, bu hastalığa yakalanmaya daha müsaittirler.

• Aile Geçmişi ve Genetik Faktörler:

Araştırmalar sarı nokta hastalığından sorumlu birçok gen keşfetmişlerdir. Bu nedenle hastalığın kalıtsal özelliği olduğu düşünülmektedir.

• Irk:

Sarı benek hastalığı beyaz ırkta daha fazla gözlenmektedir.

• Tütün Kullanımı:

Sigara içmek ya da sigara dumanına maruz kalmak sarı benek hastalığın  riskini artırmaktadır.

• Obezite: 

Araştırmalar erken evre sarı benek hastalığının daha hızlı ilerlemesinde obezitenin etkisi olduğunu göstermektedir.

• Kardiyovasküler Hastalıklar:

Eğer bireyde kalbi ya da kan damarlarını etkileyen kardiyovasküler hastalıklar varsa, sarı nokta hastalığı için daha yüksek risk altındadır.

Sarı Nokta Hastalığı (Yaşa Bağlı Makula Dejenerasyonu)  Tanısı Nasıl Konulur?

Sarı nokta hastalığı tanısı esas olarak göz dibi muayenesi ile konulur. Yardımcı testler ise bize hastalığın kliniği hakkında daha detaylı bilgi vererek tedaviyi yönlendirmektedir. Bu testler arasında, göz anjiografisi ve optik koherens retina tomografisi sayılabilir.

Göz Anjiografisi  (FFA) Nasıl Bir Tetkiktir?

Göz anjiografisi ile retinadaki damarlar incelenir. Bu tetkik ile kol üzerindeki bir damardan verilen ilaç sonrası, göz dibindeki damarların yapısı incelenir. Yani oluşan damarlar var ise bu damarların yapısı, yeri ve boyutları incelenir.

Optik Koherens Retina Tomografisi (OCT)  Nasıl Bir Tetkiktir?

OCT ile retinanın kesitsel incelemesi yapılır. Bu şekilde, retinadaki hücre tabakalarının yapıları 1-3 mikron kadar ince bir hassasiyet ile görüntülenebilir. Bu yöntem ile hücre tabakalarındaki kayıplar, ödem, kanamalar ve yeni damar oluşumları incelenebilir. Bu tetkik, hastalığın tanısı ve tedaviye cevabın takibi açısından klinisyen için oldukça faydalıdır.

Sarı Nokta Hastalığının (Yaşa Bağlı Makula Dejenerasyonu)  Tedavisi Nasıl Yapılır?

Kuru ve yaş tip olmak üzere iki tipi olan Sarı nokta hastalığında tedavinin başarısını etkileyen en önemli unsur; göz doktoru tarafından yapılacak damlalı göz dibi muayenesi ve detaylı incelemeler sonucunda doğru hastaya doğru tedavinin tespitine dayanır.

İlerleyen aşamalarda görme kaybına yol açması sebebiyle yaş tipte erken teşhis büyük önem taşır.

Tedavi seçenekleri aşağıdaki gibidir:

Kuru Tip Sarı Nokta Hastalığı Olan Hastalara:

Anti-oksidan A, C, E vitaminleri, lutein , çinko ve valeda ışık iletim sistemi gibi tedaviler uygulanır.

Yaş Tip Sarı Nokta Hastalığı Olan Hastalara:

Bir takım göz içi enjeksiyonlarla tedavi edilmektedirler. Yapılan enjeksiyonlar yeni damar oluşumunu engellemekte ve damar dışına sıvı kaçışını önlemektedir. Ancak göz içi enjeksiyon tedavisinin her hastada etkinliği farklı olmaktadır. Genellikle ilk tanı konulduğunda bir ay ara ile en az 3 enjeksiyon yapılır. Daha sonra ise aylık aralıklarla hasta takip edilir.  Yapılan enjeksiyonlar sonucunda görme seviyesi sürekli artıyorsa enjeksiyona devam edilir.  Görmedeki artış durmuşsa takip edilmeye başlanır. Bu takiplerde görmede azalma başlamışsa tekrar enjeksiyon yapılır. Bu enjeksiyonlar hastalığı tamamen ortadan kaldırmaz ve fakat kişinin görme seviyesini artırabilmektedir.

1. Göz İçine İğne Tedavisi:

Damla ile uyuşturularak yapılır. Bu uygulama sırasında hasta herhangi bir ağrı hissetmez.

2. Fotodinamik Tedavide:

Önce toplardamardan özel bileşimde bir ilaç verilerek, düşük şiddette bir lazer uygulanır.

3. Göz İçi Mercek Uygulaması:

Kataraktlı olan ve gözü uygun olan hastalarda mercek (sarı nokta merceği veya makrovizyon), görüntüyü büyütüp teleskobik etki oluşturarak görüntünün odağını hastalanmış olan sarı noktanın dışında yönlendirir.

4. Damlalı Göz Dibi Muayenesi:

Gözün ön kısmını oluşturan kornea tabakasına göze özel bir damla damlatarak hasta yarım saat bekletilir. Damla etkisi ile gözbebeği yeterli genişliğe eriştiğinde doktor retina tabakasının tamamını detaylı olarak görebilir ve muayene edebilir. Retina dejenerasyonu yani sarı nokta hastalığı ancak damlalı göz dibi muayenesi ile teşhis edilir.

Göz dibi muayenesi retinada sorun olup olmadığını ve sorun varsa ne aşamada olduğunu ortaya çıkartarak oluşabilecek görme kayıplarına erken müdahale şansı sağlar.

Erken teşhis ile sarı nokta hastalığında başarı oranı yüksek tedavi için yılda 1 damlalı(detaylı) göz dibi muayenesi yaptırmayı ihmal etmeyin.

5. Sarı Nokta Hastalığında Amsler Grid Testi

Bu test, rutin bir göz muayenesinin karşılığı değildir. Fakat sarı nokta hastalığının erken belirtilerini kensiniz uygulayarak tespit etmenizi sağlayacak bir şemadır. Uzmanlar tarafından 40 yaş üzeri herkesin bu testi uygulaması tavsiye edilmektedir.

Amsler Grid Testi Nasıl Uygulanır?

Sarı nokta hastalığı testi Amsler Grid testi olarak adlandırılır.

Bu test şu şekilde uygulanır:

• Görsele bakmadan önce lens kullanılıyorsa lens takılmalı gözlük kullanılıyorsa gözlük takılır.
• Görselle arada 30 cm boşluk bırakılır.
• İlk önce bir göz kapatılır.
• Tek göz kapalı halde merkezdeki noktaya odaklanılır.
• Noktaya odaklanıldığı zaman dört köşe de görünebiliyor mu kontrol edilir.
• Çok uzun süre bakmamak gerekir.
• Göz merkeze odaklanmışken çizgiler nasıl görünüyor kontrol edilir.
• Bu durum öbür göz için de tekrarlanır.
• Tüm çizgiler düz, kareler eşit büyüklükte gözükmesi gerekir.
• Eğer kareler eşit ve düz gözükmüyorsa, bulanık gözüküyorsa göz doktoruna mutlaka başvurulmalıdır.

6. Valeda

• Görme keskinliğini artırabilir.
• Kontrast duyarlılığını iyileştirebilir.
• Merkezi drusen hacmini azaltabilir.

7. Valeda Işık İletim Sistemi;

Fotobiyomodülasyon kullanılarak Kuru Tip Yaşa Bağlı Makula Dejenerasyonu için uygulanan bir yöntemdir. Tedaviler, üç haftalık süre boyunca göz başına 9 seanslık bir seri halinde uygulanır. Her tedavi seansı göz başına 5 dakikadan az sürer.

Sarı Nokta Hastalığına (Yaşa Bağlı Makula Dejenerasyonu)  Karşı Alınabilecek Kişisel Önlemler Nelerdir?

Sarı nokta hastalığının (makula dejenerasyonu) risk faktörleri arasında yer alan yaş veya aile hikayesini değiştirmeye olanak yoktur. Fakat yaşam şeklinde yapılacak değişiklikler, makula dejenerasyonuna karşı gözlerimizi korumada yararlı olabilir.

Sarı nokta hastalığına karşı alınabilecek kişisel önlemler şu şekilde sıralanabilir:

• Sigarayı bırakmak.
• İdeal vücut ağırlığına ulaşmak ve bu ağırlığı korumak.
• Kan basıncı normal düzeylerde tutmak.
• UV ve mavi ışığı filtre eden gözlükler kullanmak.
• Direkt güneş ışığından korunmak için özellikle yaz aylarında siperlikli şapka giymek.
• Periyodik göz muayenesi yaptırmak.
• Taze sebze meyve tüketmek.
• Diyette doymuş yağları azaltmak.
• Düzenli egzersiz yapmak.

Sarı Nokta Hastalığı (Yaşa Bağlı Makula Dejenerasyonu)   Sık Sorulan Sorular

Sarı Nokta Hastalığı Genetik Midir?

Bu sarı nokta hastalığının oluşumunda genetik nedenler önemli bir yer teşkil etmektedir. Hastaların öyküsü dinlendiğinde ailesel yatkınlık çok dikkat çekici bir şekilde ön plana çıkmaktadır. Hatta yapılan çalışmalara göre hastaların tedavisinde genetik nedenlere göre daha özgü tedavi seçenekleri planlanmaktadır.

Sarı Nokta Hastalığı Körlük Yapar Mı?

Bu hastalık maalesef ciddi görme kayıplarına sebep olabilmektedir. Hastalığın tipine, evresine ve makulada etkilediği alana göre görme problemleri oluşturur. Kuru tipin 4. evresinde ve yaş tipte merkezi görme neredeyse tamamen kaybolmaktadır. Hastalar sadece yanlardan bir miktar görmektedir. Bu da çok şükür ki birçok hasta için günlük işlerini yapabilecek bir görme yetisi yine de sağlayabilmektedir.

Sarı Nokta Hastalığı Tamamen Geçer Mi?

Sarı nokta hastalığının ilerlemesi yavaşlatılabilir ancak tamamen iyileşmez. Vitamin kullanımı sayesinde hastalığın ilerlemesi durdurulabilir.

Sarı Nokta Hastalığı İçin Gözlük Var Mıdır?

Sarı nokta hastalığı için sarı-kahve renklerinde koruyucu özel filtreli gözlükler vardır. Hastanın güneşin zararlı ışınlarından korunmasını sağlar.