Böbrek Yetmezliği Nedir?
Böbrek yetmezliği kronik böbrek hastalığının son aşamasıdır. Son dönem böbrek yetmezliği (SDBY) olarak da adlandırılır. Böbreklerin işlevlerini diyaliz veya böbrek nakli olmadan hayatta kalmayı mümkün kılacak kadar sürdürememesi durumudur.
Böbrekler bel hizasında ve sırta daha yakın bir konumda, simetrik bir şekilde omurganın iki yanında bulunan bir çift organdır.
Vücut içindeki asli işlevi içinden geçen kanı filtreleyerek toksinleri ve zararlı maddeleri vücuttan atmaktır. Böbreklerin arıtma işlemi sırasında ortaya çıkan atıklar mesaneye giderler ve idrara çıkma esnasında vücuttan atılırlar.
Bunun haricinde böbrekler aynı zamanda vücudun su seviyesini dengeler. D vitamininin aktif halini üretir. Alyuvarların üretiminde rol oynar. Ve kan basıncını kontrol eden mekanizmalar arasında bulunur.
Böbrek yetmezliği ise böbreklerin kandaki toksinleri yeterli oranda filtreleme yeteneğini kaybettiğinde ortaya çıkar.
Böbrekler işlerini düzenli olarak yapmazsa vücut toksinler tarafından aşırı yüklenir. Tedavi edilmediği takdirde bu durum hayatı tehdit edebilecek seviyede böbrek yetmezliğine yol açabilir.
Akut Böbrek Yetmezliği Nedir?
Eğer böbrek fonksiyonları kısa bir sürede zayıflarsa ve bundan kaynaklı olarak vücutta kreatinin, kan üre azotu ve diğer üremik toksinler birikmeye başlarsa, akut böbrek yetmezliği durumunun varlığından söz edilebilir.
Akut böbrek yetmezliğinde idrar miktarı da azalırsa, bu duruma oligüri adı verilir.
Oligüri olması için idrar miktarının günde 400 ml’den daha az olması gerekmektedir.
Kronik Böbrek Yetmezliği Nedir?
Kronik böbrek yetmezliği ilk evrelerde sinsi şekilde ilerler ve kişinin vücudunda ciddi bir semptoma sebep olmaz.
Belirtileri arasında bitkinlik, akıl karışıklığı, mide bulantısı, özellikle geceleri sık idrara çıkma, el ve ayakta şişlik, göğüs ağrısı, nefes darlığı ve ileri aşamalarda kusma sayılabilir.
Bu kronik böbrek yetmezliğinde hastalık aşama aşama ilerlediği için erken tanı koymak zordur. Böbrekler yavaş yavaş fonksiyonlarını kaybeder ve boyut olarak küçülmeye başlar.
Böbrek Yetmezliği Hastalık Çeşitleri Nelerdir?
Tespit edilmiş olan 5 çeşit böbrek yetmezliği çeşidi vardır.
-
Akut Prerenal Böbrek Yetmezliği:
Böbreklere yetersiz kan akışı olduğunda bu tür böbrek yetmezliğine neden olur. Böbrekler, yeterli miktarda kan akışı olmadığından toksinleri filtreleyemez. Böylece akut prerenal böbrek yetmezliği oluşur.
-
Akut İntrinsik Böbrek Yetmezliği:
Böbreklerde meydana gelen doğrudan ağır yaralanmalar veya travmalardan dolayı ortaya çıkar.
Böbreklere aşırı yük binmesi ve bundan dolayı oluşan oksijen yetmezliğinden meydana gelebilir.
Şiddetli kanama, şok, böbrekteki kan damarlarının tıkanıklığı ve glomerülonefrit (böbrekteki kan damarlarının iltihaplanması) akut intrinsik böbrek yetmezliğine neden olabilir.
-
Kronik Prerenal Böbrek Yetmezliği:
Uzun süre böbreklere gelen kan akışının yavaşlamasından dolayı böbrekler küçülür. Ve işlevini yitirir.
-
Kronik İntrinsik Böbrek Yetmezliği:
İntrinsik böbrek hastalığı nedeniyle böbreklerde uzun süreli hasar meydana geldiğinde ortaya çıkar. İntrinsik böbrek hastalığı, şiddetli kanama veya oksijen eksikliği gibi böbreklerde meydana gelen doğrudan travmalardan dolayı ortaya çıkar.
-
Kronik Post-Renal Böbrek Yetmezliği:
İdrar yollarının uzun süre tıkanmasıyla oluşan baskı böbrek hasarına neden olur. Böylece bu böbrek yetmezliği türü ortaya çıkar.
Böbrek Yetmezliği Evreleri Nelerdir?
Böbrek hastalıklarının belirli evreleri vardır. Bu evreler hafif olarak başlar.
En son aşamaya kadar ilerleyebilir.
Bahsedilen evreler arasında;
-
İlk Evre:
Böbreklerde işlev bozuklukları evreleri ilk aşamada oldukça hafiftir. Semptomlar yok denecek kadar az veya hiç görülmeyen bu evrede hafif böbrek hasarı mevcuttur. Sağlıklı yaşam tarzına devam edilebilir. Ve fark edilirse hastalık bu evrede kolaylıkla önlenebilir.
-
İkinci Evre:
Yaşanılan böbrek hastalıklarında ikinci evrede hasar biraz daha belirgindir. Ağrılar, idrarda protein görülmesi ve böbreklerde doku hasarı görülebilir. Bu aşamada yaşam tarzına düzenlemeler getirilmeli ve önlemek için tıbbi yardım alınmalıdır.
-
Üçüncü Evre:
Böbreklerde işlev bozuklukları 3. evre, atık ürünlerin miktarına bağlı olarak tespit edilebilir. Bu aşamada belirtiler hissedilir derecede olur.
Ve ağrılar artar. Ayaklarda şişlikler çok olurken sıklıkla idrara çıkmalar görülebilir. Yaşam tarzı düzenlenmeli ve doktor eşliğinde tedavilere başlanmalıdır.
-
Dördüncü Evre:
Böbrek yetmezliğinde dördüncü evre, oldukça şiddetlidir. Semptomların en ağır şekilde hissedildiği bu noktada, yüksek tansiyon veya anemi gibi sorunlarla karşılaşılabilir. Bu aşamaya gelindiğinde doktora danışmak ve tedavi olmak hayati önem taşımaktadır. Tedaviye uymak, diyet uygulamak ve sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek, dördüncü aşamaya ulaşan böbreklerde işlev bozuklukları hastaları için uyulması gereken durumlardır.
-
Beşinci Evre:
Böbrek yetmezliği son evre belirtileri oldukça ağır olmaktadır. Beşinci evrede, böbrekler işlevini kaybetmeye yakındır. Tamamen kaybetmiş veya az çalışan böbrekler, birçok semptomun sıklıkla meydana gelmesine neden olur. Kronik böbrek yetmezliği son evre belirtileri; kusma, mide bulantıları, nefes darlığı olurken, bu dönemde yaşam kalitesi oldukça düşmektedir. Böbrek hasarı son evrede tedavi böbrek nakli veya düzenli diyabetle sağlanabilir.
Böbrek Yetmezliğinin Nedenleri Nelerdir?
Böbrek yetmezliğinin akut ve kronik olmak üzere iki tipi bulunmaktadır. Her iki böbrek yetmezliğine neden olan durumlar da farklıdır.
-
Akut Böbrek Yetmezliği Nedenleri
Akut böbrek yetmezliği birçok nedene bağlı olarak meydana gelir. Böbrek damarlarının tıkanması (tromboz, emboli), böbrek damarlarında iltihap (vaskülit), hemolitik üremik sendrom, trombositopenik trombotik purpura, yaygın damar içi pıhtılaşması akut böbrek yetmezliğine neden olabilirler.
Ayrıca, yaralanmalar sonucu aşırı kan kaybı, uzun süre susuzluk, ishal, kusma nedeniyle sıvı kaybı, uzun süre göçük altında kalmak ve ağır yanık gibi nedenler de akut böbrek yetmezliğine yol açabilir.
-
Kronik Böbrek Yetmezliği Nedenleri
Kronik böbrek yetmezliğinin en sık görülen nedenleri;
- Diyabet (şeker hastalığı)
- Yüksek kan basıncı
- Kronik glomerulonefrit
- Polikistik böbrek hastalığı
- Kronik piyolelonefrit
- Uzun süreli ağrı kesici ilaç kullanımı
- Sigara kullanımı
- Aşırı kilo
Böbrek Yetmezliği Belirtileri Nelerdir?
Böbrek hasarı, her zaman belirgin belirtiler göstermeye bilir ancak meydana gelebilecek semptomları mevcuttur. İlerledikçe belirtilerin artmaya başladığı böbreklerde işlev bozukluğu semptomları arasında;
Böbrek Yetmezliği Erken Belirtileri
- İdrarda Azalma
- Nefes Darlığı
- Bacak ve Ayak Bileklerinde Şişlikler
İleri Seviye Böbrek Yetmezliği Belirtileri
- İdrar Miktarında Azalma
- Uyuşukluk
- Yorgunluk
- Mide Bulantısı
- Bilinç Bulanıklığı
- Göğüs Ağrısı
- Nöbetler
- Koma
görülebilecek böbreklerde işlev bozukluğu semptomları arasındadır. Ancak yukarıda bahsettiğimiz gibi bu belirtiler herkeste gözükmeyebilir. Genellikle erken belirtiler takip edilerek böbreklerde işlev bozuklukları varlığı tespit edilebilir.
Akut Böbrek Yetmezliği Tanısı
Akut böbrek hasarınızın nedenine bağlı olarak, doktorunuz akut böbrek yetmezliği olabileceğinden şüphelenirse farklı testler uygulayacaktır.
Akut böbrek yetmezliğinin mümkün olan en kısa sürede keşfedilmesi önemlidir çünkü kronik böbrek hastalığına ve hatta böbrek yetmezliğine yol açabilir. Ayrıca kalp hastalığına veya ölüme yol açabilir.
Aşağıdaki testler yapılabilir:
-
İdrar Çıkışını Ölçme:
Doktorunuz akut böbrek yetmezliğin nedenini bulmanıza yardımcı olmak için her gün ne kadar idrar yaptığınızı hakkında bilgi isteyecektir.
-
İdrar Testleri:
Doktorunuz böbrek yetmezliği belirtileri bulmak için idrarınızı test edecektir (idrar tahlili).
-
Kan Testleri:
Böbrek fonksiyonunu değerlendirmek için protein testlerine ek olarak kreatinin, üre azot fosfor ve potasyum düzeylerinin belirlenmesine yardımcı olacak kan testleri yapılmalıdır.
-
GFR:
Kan testiniz, ayrıca böbrek fonksiyonundaki düşüşün bir belirteci olan GFR’nizi (glomerüler filtrasyon hızı) bulmanıza da yardımcı olacaktır.
-
Görüntüleme Testleri:
Ultrason gibi görüntüleme testleri, doktorunuzun böbreklerinizi görmesine ve anormal durumları aramasına yardımcı olabilir.
-
Böbrek Biyopsisi:
Bazı durumlarda, doktorunuz özel bir iğne ile böbreğinizden küçük bir parçanın alındığı ve mikroskop altında incelendiği biyopsi işlemini gerçekleştirecektir.
Kronik Böbrek Yetmezliği Tanısı
-
Kan Testleri:
Tam kan sayımı böbrek yetmezliğinin tanısında önemli ipuçları vermektedir. Kanda bulunan kreatinin ve üre oranı böbrek yetmezliğinin varlığı hakkında doktora bilgi vermektedir.
-
İdrar Testi:
İdrarda bulunan kan veya protein varlığı böbreklerde sorun olduğunu bildirebilir.
-
İdrar Hacminin Ölçümü:
İdrarın çıkışının belirlenmesi bu hastalığı teşhis etmede yardımcı olabilir.
-
Görüntüleme:
Böbrekleri ve idrar yollarını görüntüleyerek hastalığın teşhis edilmesine yardımcıdır.
-
Biyopsi:
Böbrek biyopsisi genelde cilt altından uzun ve ince bir iğne ile girilerek lokal anestezi yapılmasıdır.
Böbrek Yetmezliği Tedavileri Nelerdir?
Akut Böbrek Yetmezliğinin Tedavisi
Akut böbrek yetmezliği tedavisi genellikle hastaneye yatış gerektirir. Akut böbrek hasarı olan çoğu insan başka bir nedenle zaten hastanede yatmaktadır. Hastanede ne kadar kalacağınız akut böbrek yetmezliğinin nedenine ve böbreklerinizin ne kadar çabuk iyileştiğine bağlıdır. Daha ciddi vakalarda, böbrekleriniz iyileşene kadar böbrek fonksiyonuna yardımcı olmak için diyaliz gerekebilir. Doktorunuzun temel amacı, akut böbrek hasarınızın altında yatan nedeni tedavi etmektir. Doktorunuz, böbrekleriniz iyileşene kadar tüm semptomlarınızı ve komplikasyonlarınızı tedavi etmek için çalışacaktır.
Akut böbrek yetmezliği geçirdikten sonra, diğer sağlık sorunları (böbrek hastalığı, felç, kalp hastalığı gibi) veya gelecekte tekrar akut böbrek yetmezliği geçirme riskiniz daha yüksektir. Kendinizi korumak için, böbrek fonksiyonunuzu ve iyileşmenizi takip etmek için doktorunuzla görüşmelisiniz. Böbrek hasarı yaşama riskini azaltmanın ve böbrek fonksiyonunu korumanın en iyi yolu, akut böbrek hasarını önlemek veya mümkün olduğunca erken tanı koyup tedavi etmektir.
Kronik Böbrek Yetmezliğinin Tedavisi
Böbrek yetmezliği sırasında yaşanan komplikasyonlara yönelik tedaviler planlanabilir.
-
Tansiyon Kontrolü:
Böbrek yetmezliği yaşayan hastaların genellikle kontrol altına alınmada zorlanan yüksek tansiyon sorunları bulunur. Nefroloji doktoru böbrek fonksiyonlarını korumak için yüksek tansiyona yönelik ilaç tedavisi uygulayabilir. Yüksek tansiyon ilaçları başlarda böbrek fonksiyonlarını azaltabileceği için kontrollerin sıklaştırılması faydalıdır.
-
Kolesterol Seviyesinin Kontrolü:
Böbrek yetmezliği yaşayan hastalarda genellikle kalp hastalığı riskini artıracak oranda kötü kolesterol görülmektedir. Bunun için kolesterol ilaçları kullanılabilir.
-
Anemi İlaçları:
Kansızlığın yaşandığı durumlarda anemi ilaçları kullanılabilir.
-
Sıvı Birikmesine Yönelik Tedaviler:
Kronik böbrek yetmezliği olan kişilerin vücudunda sıvı birikmeleri yaşanabilir. Tedavi sürecinde bu durumu engelleyici ilaçlar kullanılabilir.
-
Düşük Proteinli Diyet:
Böbreklere binen yükü azaltmak için düşük proteinli beslenme yaşanabilecek sıkıntıların azalması bakımından önemlidir.
Son dönem böbrek hastalığının tedavisi iki şekildedir:
-
Diyaliz:
Sağlıklı çalışmayan böbreklerin yapamadığı kanı temizleme işlemi bir cihaz yardımıyla gerçekleştirilir. Diyaliz böbrek yetmezliğini tedavi etmemektedir. Ancak hayatta kalabilmek için belirli aralıkla diyalize girilmesi gerekmektedir. Diyaliz hastanın durumuna göre Hemodiyaliz veya periton diyaliz olarak iki şekilde yapılabilir.
-
Böbrek Nakli:
Çalışmayan veya az çalışan böbreğin yerine çalışan bir böbreğin nakledilmesidir. Kadavradan böbrek nakillerinde uzun süre bekleme listesi olmasına rağmen canlıdan canlıya böbrek nakillerinde kısa sürede böbrek nakli gerçekleştirilebilmektedir. Böbrek naklinden sonra hastaların diyalize girmesine gerek kalmamaktadır.
