Lenf Kanseri (Lenfoma) Nedir?
Lenfoma ya da lenf bezi kanseri olarak da bilinen lenf kanseri, hastalık türü itibarıyla “kan kanseri” grubunda yer alır. Lenf kanseri, oransal olarak kan kanserleri arasında oldukça büyük bir ağırlığa sahiptir. Bu doğrultuda; kan kanserine yakalanan kişilerin yaklaşık %50’lik bir kısmına lenfoma teşhisi konmaktadır. Lenf kanserinin ne gibi bir etkiye sahip olduğunu anlamak için öncelikle lenf sisteminin ne olduğunu anlamak gerekir.
Lenf sistemi;
Bu lenf düğümleri ve birçok farklı damar ağının birleşmesiyle oluşan ve bu ağın içerisinde “lenf sıvısı” olarak adlandırılan sıvının dolaştığı bir sistemdir. Lenf sistemi, yapısal özellikleri itibariyle vücuda dışarıdan girip hastalık yaratabilecek çeşitli mikroorganizmalarla mücadele etmeye yarayan beyaz kan hücrelerini içerisinde bulundurur.
Aynı şekilde sistemin içerisinde bulunan lenf düğümleri de bir nevi süzgeç görevi görerek virüslerin, zararlı bakterilerin ya da benzeri mikroorganizmaların vücudun içerisine yayılmasına engel olur. Kimi durumlarda lenf sistemini meydana getiren ve lenfosit olarak adlandırılan bu hücrelerde kontrolsüz bir şekilde çoğalma durumu görülebilir. Bu da lenf sisteminin işleyişini bozar. Ve lenf kanseri (lenfoma) gelişimine önayak olur.
Lenf Kanseri (Lenfoma) Türleri Nelerdir?
Hodgkin Lenfoma (HL) Nedir?
Hodgkin lenfoma, bağışıklık sisteminin bir parçası olan lenfatik sistemde oluşan kanser türüne verilen isimdir.
Bu hastalıkta, lenfatik sistemdeki hücreler anormal bir şekilde büyüme gösterir. Ve lenfatik sistemin ötesine de yayılabilirler. Hodgkin lenfoma hastalığı ilerledikçe, vücudun enfeksiyonla savaşma yeteneği de yavaşça bozulur.
Hodgkin lenfoma, lenfatik sistemde görülen en yaygın iki kanser çeşidinden biridir. Son zamanlarda Hodgkin lenfomanın tanı ve tedavisinde yaşanan olumlu gelişmeler, hastalık tanısı konulmuş kişilerin iyileşmesine olanak tanır.
Non-Hodgkin Lenfoma (NHL) Nedir?
Non Hodgkin lenfoma, lenfatik sistemin dışında kalan kanser türüne verilen isimdir. Non Hodgkin, tek bir hastalık değil birçok hastalık grubundan meydana gelir.
Hastalığın gelişiminde birden fazla faktör etkili olur. Bağışıklık sistemi doğuştan düşük olan ya da sonradan gerçekleşen bazı hastalıklar (EBV, HIV, HHV8, HTLV-1) sebebiyle kişilerde NHL daha fazla görülür. Bunların dışında bazı etkili ilaçların kullanımı, boya ve deri sanayide çalışan kişilerde de Non Hodgkin görülmesine sebep olabilir. Tarım alanlarında kullanılan haşarat ve bitkiler için kullanılan ilaçlara uzun süreli maruz kalmak da kişilerde NHL görülmesine etki edebilir.
Hodgkin Dışı Lenfomaların En Sık Görülen Çeşitleri Nelerdir?
-
Yavaş İlerleyen Lenfomalar
- Folliküler Lenfoma
- Kronik Lenfositik Lösemi
- İmmunositoma
-
Hızlı İlerleyen Lenfomalar
- Diffuz Büyük B Hücreli Lenfoma
- T Lenfomaların Çoğunluğu
- Mantle Hücreli Lenfoma
-
Çok Hızlı İlerleyen Lenfomalar
- Burkitt Lenfoma
- Lenfoblastik B Lenfoma
- Lenfoblastik T Lenfoma
-
Yavaş İlerleyen (İndolen) Lenfomalar:
Hastalık genellikle evre III veya IV’de teşhis edilir. Hastalık şayet evre I veya II’de teşhis edilmişse, tedavi ışın tedavisi ile hastalığı yok etme hedefiyle yapılır. İleri evreler ise belli durumlarda kemoterapi uygulanır.
Buna gerek yoksa, hasta tedavi verilmeksizin izlenir. Çünkü bu durumlarda gerektiğinden evvel tedaviye başlamak hastaya avantaj sağlamaz.
B-hücreli indolen lenfomalarda Rituximab adlı, B-lenfoma hücrelerinin üzerindeki CD20 molekülünü hedef alan bir ilaç, kemoterapinin etkisini arttırarak yanıt oranlarını ve yanıt sürelerini de anlamlı bir şekilde etkiler.
-
Hızlı İlerleyen (Agresif) Lenfomalar:
Diffüz büyük B hücreli lenfomalar agresif lenfomaların önemli bir kısmını oluşturur. Tedavi hastalığın tamamen ortadan kaldırılması amacıyla uygulanmakta olup Rituximab ve CHOP kemoterapisinden oluşmaktadır.
Agresif T hücreli lenfomalarda CHOP protokolüne (CHOEP protokolü) Etoposide eklenmesi Alman ve İskandinav çalışmalarında da gösterildiği gibi başarı oranını arttırmaktadır. Agresif T hücreli lenfomaların çoğunda prognoz kötü olduğundan, yüksek doz kemoterapi ve 6 kür kemoterapiden sonra otolog kök hücre nakli, hastalığın kalıcı kontrolünde önemli rol oynar.
Manto hücreli lenfoma ise son yıllarda önemli ilerlemeler kaydedilen agresif bir lenfomadır.
Genç hastalarda öncelikle ilaç tedavisi reçete edilir.
Genç hastalarda bu tedavi sonrasında hastadan kök hücre toplanır. Yüksek doz tedavi ve kök hücre nakli en iyi sonuçları sağlar. Yaşlı hastalarda kemoterapi sonrası idame tedavisi yaşam süresini uzatır.
-
Çok Hızlı İlerleyen Lenfomalar:
Bir diğer grup ise çok agresif lenfomalardır. En önemlileri Burkitt lenfoması ve lenfoblastik lenfomalardır. Bu tip lenfomalar çoğunlukla genç hastalarda görülür. Burkitt lenfoma insanlarda en hızlı büyüyen kanser türüdür.
Bu hastalıkların tedavisinde amaç hastalığı ortadan kaldırmaktır. Ancak basit tedavilerle bu hedefe ulaşılamaz. Birçok ilacın yer aldığı ve lösemi tedavisinden pek farklı olmayan kemoterapiyle hastalık kalıcı olarak ortadan kaldırılabiliyor.
Lenf Kanseri (Lenfoma) Neden Olur?
Lenfomalı bir kişide lenfatik sistemdeki beyaz kan hücreleri mutasyona uğrayarak hızla büyüyen ve ölmeyen kanser hücrelerine dönüşür. Bu durum, lenf düğümlerinde çok fazla hastalıklı, etkisiz hücrenin kontrolden çıkmasına neden olarak lenf düğümlerinin, karaciğerin ve dalağın şişmesine neden olur. Çoğu kanser türünde olduğu gibi mutasyona neden olan faktörler kesin olarak bilinmemektedir.
Ancak aşağıdaki gibi durumlarda lenfoma kanseri gelişmesi açısından risk faktörü olduğu görülmüştür:
Hodgkin Lenfoma Açısından Riski Artıran Faktörler Nelerdir?
-
Yaş:
Hodgkin lenfoma tanısı alan hastalar, çoğunlukla 20-30 yaşları arasındadır veya 55 yaşından büyüktür.
-
Cinsiyet:
Erkekler bu tip lenfoma açısından daha büyük risk altındadır.
-
Aile Hikayesi:
Yakın akrabalarında Hodgkin lenfoma bulunan kişilerde bu hastalığın görülme ihtimali artmıştır.
-
İmmün Yetmezlik:
HIV adı verilen virüsle enfekte kişilerde lenfoma gelişme riski fazladır.
Non-Hodgkin Lenfoma İçin Risk Faktörler Nelerdir?
-
İmmün Yetmezlik:
HIV enfeksiyonu ya da uzun süreli bağışıklık baskılayıcı ilaç kullanımı sonucunda gelişen immün yetmezlik NHL için risk faktörüdür.
-
Otoimmün Hastalıklar:
Çölyak hastalığı, romatoid artrit gibi bazı otoimmün hastalıklara sahip kişilerde NHL görülme ihtimali artmıştır.
-
Cinsiyet:
NHL’nin bazı tipleri erkeklerde daha sık görülürken, bazı tipleri de kadınlarda daha yaygın olarak görülür.
-
Enfeksiyon:
Epstein Barr Virüs (EBV), Hepatit C, Helicobacter pylori, HTLV-1 gibi mikroorganizmalara bağlı gerçekleşen enfeksiyon NHL riskini artırır.
-
Kimyasal Madde veya Radyasyon Maruziyeti:
Böcek ya da bitki ilaçları gibi kimyasallara veya nükleer radyasyona maruz kalmak da NHL açısından riski artıran durumlardır.
-
Obezite:
Obezitenin de NHL riskini artırdığı düşünülmekle birlikte bu konu için araştırmalar devam etmektedir.
Lenf Kanseri (Lenfoma) Belirtileri Nelerdir ?
Lenf kanserinin belirtileri, kanserin türüne, evresine ve hastanın özelliklerine bağlı olarak değişebilir.
Aşağıda yaygın lenfoma belirtilerinden bazıları verilmiştir:
-
Lenf Düğümlerinde Şişlik:
Lenf kanseri genellikle lenf düğümlerinde anormal bir şişliğe yol açar. Bu şişlik ağrısız veya hafif ağrılı olabilir. Boyun, koltuk altı veya kasık bölgelerindeki lenf düğümlerinde şişlik fark edilebilir.
-
Genel Halsizlik ve Yorgunluk:
Lenfoma hastaları sık sık halsizlik, yorgunluk veya bitkinlik hissedebilirler. Bu belirtiler kanserin vücut üzerindeki etkisinden kaynaklanabilir.
-
Ateş ve Gece Terlemeleri:
Lenfoma, ateş ve gece terlemeleri gibi ateşli durumlarla ilişkilendirilebilir. Bu belirtiler genellikle kanserin ilerlediği veya yayıldığı dönemlerde ortaya çıkabilir.
-
Kilolu Kaybı:
Aniden kilo kaybı, lenfoma hastalarında sıkça görülen bir belirtidir. Bu kilo kaybı açıklanamayan şekilde gerçekleşebilir.
-
Kaşıntı:
Bazı lenfoma hastaları cildinde kaşıntı hissi yaşayabilir. Bu kaşıntı genellikle vücudun farklı bölgelerinde görülebilir.
-
Deri Değişiklikleri:
Lenfoma, ciltte renk değişiklikleri, lekeler veya döküntüler gibi belirtilere neden olabilir.
-
Nefes Darlığı:
Lenf düğümlerinin veya organların büyümesi sonucu göğüs boşluğuna baskı yapabilir ve nefes darlığına yol açabilir.
-
Karın Şişliği ve Ağrı:
Karın bölgesinde lenf düğümlerinin büyümesi, şişlik ve ağrıya neden olabilir. Sindirim sorunları da görülebilir.
-
Kemik Ağrıları:
Lenfoma ilerlediğinde veya kemik iliğini etkilediğinde kemik ağrıları ortaya çıkabilir.
Bu belirtiler lenf kanseri durumunda görülebilecek yaygın bulgulardır. Ancak her hasta farklı şekillerde tepki verebilir.
Eğer bu belirtilerden herhangi biri veya birkaçı sizde varsa, bir sağlık profesyoneline danışmanız önemlidir. Lenf kanseri teşhisi ve tedavisi, uzman bir onkolog tarafından yapılmalıdır.
Lenf Kanseri (Lenfoma) Evreleri Nelerdir?
-
Evre 1:
Tek bir lenf nodu bölgesinde ya da dalak, timus ya da geniz bölgesinde tek bir lenfoid yapıda veya lenf dışındaki tek bir bölgede tutulum söz konusudur.
-
Evre 2:
Diyaframın aynı tarafında birden fazla lenf bezi bölgesi tutulur.
Diyaframın aynı tarafında olmak üzere lenf nodu dışı tek bir organ ya da o bölgenin ve çevresindeki lenf bezlerinin tutulduğu lenfomalar da evre 2 olarak sınıflandırılabilir.
-
Evre 3:
Diyaframın her iki tarafındaki lenf nodu bölgelerinin tutulduğu lenfoma evre 3 olarak sınıflandırılır.
Bu tutuluma dalak tutulumu veya bölgesel bir lenf nodu dışı organ tutulumu eşlik edebilir.
-
Evre 4:
Doku ve organlarda çok yaygın tutulum mevcuttur. Birden fazla odakta bir veya daha fazla lenf nodu dışı organ tutulumu tespit edilmesi halinde hastalık evre 4 olarak sınıflandırılır.
Lenf Kanseri (Lenfoma) Nasıl Teşhis Edilir?
Lenfoma tanısını koymak için kullanılan testler ve işlemler aşağıdakileri içerir:
-
Fizik Muayene:
Doktorunuz, genişlemiş lenf nodlarının işaretlerine bakmak için vücudunuzu muayene edebilir.
-
İncelenmek Üzere Lenf Nodunun Çıkarılması:
Doktorunuz laboratuarda incelenmek üzere bir lenf nodunun tamamının veya bir kısmının çıkarılması için lenf nodu biyopsisi işlemini önerebilir.
Gelişmiş testler, lenfoma hücrelerinin bulunup bulunmadığını ve hangi hücre türlerinin tutulduğunu belirleyebilmektedir.
-
Kan Testleri:
Sizden alınan bir kan örneğindeki hücrelerin sayısını belirleyen kan testleri doktorunuza tanınız hakkında ipuçları verebilir.
-
İncelenmek Üzere Kemik İliği Örneğinin Alınması:
Kemik iliği biyopsisi ve aspirasyonu işlemi, bir kemik iliği numunesi almak üzere kalça kemiğinizin içerisine bir iğnenin sokulmasını içerir. Bu örnek lenfoma hücrelerinin aranması için analiz edilir.
-
Görüntüleme Testleri:
Görüntüleme testleri vücudun diğer alanlarında lenfoma işaretlerinin aranması için kullanılabilir.
Bu testler içerisinde;
- BT,
- MRG
- Pozitron Emisyon Tomografisi (PET)
yer alabilir.
Lenf Kanseri (Lenfoma) Nasıl Tedavi Edilir?
Lenfoma tedavisinde ise:
- Kemoterapi
- Lenfomayı doğrudan hedefleyen kemoterapi ve radyasyon
- Lenfoma hücrelerine yönelik antikorlar gibi biyolojik tedaviler
- Kök hücre nakli
yöntemleri kullanılır.
Non-Hodgkin Lenfoma İçin Tedavi Yöntemleri Şunlardır:
- Kanser hücrelerini öldürmek için kemoterapi uygulamak
- Kanser hücrelerini yok etmek için yüksek enerjili ışın radyasyon tedavisi
- Kanserli hücrelere saldırmak için vücudun bağışıklık sistemini kullanan immünoterapi
- Kanserli hücrelerin büyümesini önlemek ve/veya durdurmak için lenfoma hücrelerinin özelliklerini hedef alan hedefe yönelik tedavi
Hodgkin Lenfoma Tedavisinde İse Kullanılan Yöntemler Şunlardır:
- Kemoterapi
- Radyasyon tedavisi
- İmmünoterapi
Bu tedavi seçeneklerinin işe yaramadığı durumda kök hücre nakli değerlendirilebilir.
Çok yüksek dozda kemoterapi yapılması kanserli hücreleri öldürse de kemik iliğinde ki yeni kan hücrelerini yapan kan hücrelerini de yok edebilir.
Dolayısı ile bu yok olan kan hücreleri yerine yenisini getirmek için kök hücre nakli uygulanır.
