Karaciğer Yağlanması (Hepatik Steatoz) Nedir?
Diğer bir adıyla hepatik steatoz olan karaciğer yağlanması, karaciğer hücrelerinde çok fazla yağ depolanması ve birikmesi durumudur. Normal şartlar altında karaciğerde az miktarda yağ bulunur, ancak fazlası çeşitli sağlık sorunlarına yol açar.
Karaciğerin insan vücudundaki ikinci en büyük organdır. Yiyecek ve içeceklerden gelen besinlerin işlenmesine yardımcı olur ve kandaki zararlı maddeleri süzerek kanı temizler. Ancak karaciğerde çok fazla yağ bulunması, karaciğere zarar verebilecek ve yara dokusu oluşturabilecek şekilde karaciğer iltihabına neden olabilir. Daha ağır vakalarda, bu yara dokuları karaciğer yetmezliğine yol açabilir.
Karaciğer Yağlanması (Hepatik Steatoz) Neden Olur?
Karaciğer yağlanmasının temelinde vücuttaki yağ üretiminin artması ve karaciğer hücrelerinin hasar görmesi yatar.
Temel olarak alkolik ve non-alkolik yağlanma şeklinde sınıflandırılır. Alkolik karaciğer yağlanmasında uzun süre alkol alımı sonrası vücuda giren alkol hem karaciğerde hasar meydana getirir, hem de yağ üretimi tetikler. Alkolün bırakılması ile geri dönüşüm mümkündür.
Non-alkolik (alkol dışı nedenlere bağlı) karaciğer yağlanmasında ise altta farklı hastalıklar ve durumlar bulunabilir.
-
Obezite:
Dengesiz ve yanlış beslenme ve hareketsiz hayat tarzı sonucunda vücuda alınan gıdalar yağ olarak depolanır. Sonuçta karaciğerdeki yağ dokusunda da artış meydana gelir.
- Alkol kullanımı
-
Yüksek Kan Şekeri ve Diyabet:
Halk arasında gizli şeker olarak da bilinen insülin direncine bağlı yüksek seyreden kan şekeri veya diyabet hastalığındaki gibi kontrolsüz kan şekeri yüksekliği durumlarında yağ üretimi artar.
-
Yüksek Kan Kolesterolü:
Kandaki vücuda zararlı olan kolesterollerin artması yağ miktarında artışı tetikler.
-
Viral Karaciğer Enfeksiyonları (Hepatitler):
Hepatit C gibi çeşitli enfeksiyonlarda karaciğer hücreleri hasar görerek yerini yağ dokusuna bırakır.
-
Hamilelikle İlişkili Yağlı Karaciğer:
Gebelikte bazı mekanizmalar sonucu karaciğerde ciddi yağlanma ve karaciğer hastalığı meydana gelebilir.
-
Alkolik Olmayan Yağlı Karaciğer Hastalığı (NASH):
Alkol kullanmayan kişilerde çeşitli mekanizmalar sebebiyle alkol kullanımına benzer şekilde karaciğer yağlanması görülebilir.
-
Otoimmun Hepatitler:
Aynı viral enfeksiyonlarda olduğu gibi bağışıklık sisteminin karaciğeri tehdit olarak algılayıp iltihap oluşturması sonucu da yağlanma ve karaciğer hasarı oluşur.
-
Bazı Romatolojik Hastalıklar:
Karaciğer ve safra yollarını tutan çeşitli romatolojik hastalıklarda karaciğer yağlanması ile karşılaşılır.
-
Hızlı Kilo Verme:
Aniden ve çok miktarda kilo kaybı vücuttaki kolesterol ve yağ dengesini bozarak karaciğerde yağlanmayla sonuçlanır.
-
Bazı Kimyasallarla Zehirlenmeler:
Karbon tetraklorür gibi toksik maddeler karaciğerde doğrudan hasar ve yağlanma yapabilir.
-
Bazı İlaçların Yan Etkileri:
Amiodoron, tamoksifen, metotreksat gibi çeşitli ilaçlar karaciğerde hasara ve yağlanmaya yol açabilir.
Karaciğer Yağlanması (Hepatik Steatoz) Belirtileri Nelerdir?
Karaciğer yağlanmasının belirtileri çok belirgin olmayabilir ve ilk aşamalarda hiçbir belirti göstermeyebilir. Ancak ilerleyen aşamalarda şu belirtiler görülebilir:
-
Karında Şişkinlik:
Karaciğer büyüdükçe, karın boşluğunda bir şişkinlik olabilir.
-
Halsizlik ve Yorgunluk:
Karaciğer yağlanması, karaciğer hücrelerinin normal çalışmasını etkileyebilir ve bu da halsizlik ve yorgunluk gibi belirtilere neden olabilir.
-
Düzensiz Adet Döngüsü:
Karaciğer yağlanması, adet döngüsünün düzensiz olmasına neden olabilir.
-
Koyu Renkli İdrar:
Karaciğer yağlanması, koyu renkli idrar gibi belirtilere neden olabilir.
-
Açık Renkli Dışkı:
Karaciğer yağlanması, açık renkli dışkı gibi belirtilere neden olabilir.
Bu belirtilerin herhangi birini fark etmeniz durumunda, hemen bir doktora başvurun. Bu karaciğer yağlanması, zamanla karaciğer hasarına ve hatta karaciğer yetmezliğine neden olabilir. Bu yüzden önleyici önlemler alınması önemlidir.
Karaciğer Yağlanması (Hepatik Steatoz) Çeşitleri Nelerdir?
Karaciğer yağlanması, temel olarak 3 farklı duruma bağlı olarak oluşur. Bunlar gebeliğe bağlı olarak gelişen akut karaciğer yağlanması, alkol kullanımına bağlı olarak oluşan yağlanma ve alkol ya da gebeliğe bağlı olmayan basit karaciğer yağlanmasıdır. Temel olarak bu 3 grup altında incelenen hepatosteatozda hastalığın ilerlemişlik düzeyine ve türüne göre belirlenen evreler mevcuttur.
Karaciğer yağlanmasının evreleri şunlardır:
-
Evre-1:
Basit karaciğer yağlanması olarak adlandırılan hastalığın en hafif evresidir. Bu evredeki yağlanma karaciğerde harabiyet oluşumuna yol açmaz.
-
Evre-2:
Non-Alkolik (Alkole Bağlı Olmayan) Steatohepatit olarak da adlandırılan bu evrede karaciğerdeki yağlanmaya bağlı olarak inflamasyonlar ortaya çıkar.
-
Evre-3:
Fibrozis evresi olan üçüncü evrede karaciğer dokuları sertleşerek bağ dokusuna dönüşmeye başlar. Bu durum karaciğer harabiyetini gösterir.
-
Evre-4:
Karaciğer yağlanmasının en ileri evresi olan bu evrede karaciğer sirozu hastalığının gelişimi söz konusudur.
Karaciğer Yağlanması (Hepatik Steatoz) En Çok Kimlerde Görülür?
Karaciğerdeki bu değişiklik, dünya genelinde en yaygın hastalıklardan biridir. Çoğu birey, hastalığın ilk belirtilerini 40 ila 60 yaşları arasında gösterir. Ancak çocuklar ve ergenler de karaciğer yağlanması görülebilir. Etkilenenlerin neredeyse tamamı aşırı kilolu, sıklıkla diyabetik ve yüksek kan lipid seviyelerine sahiptir.
Kadınlar erkeklerden biraz daha sık etkilenir. Metabolik sendromu olan kişilerde de sıklıkla yağlı karaciğer hastalığı gelişir. Fazla kilolu kişilerin karaciğer yağlanması geliştirme riski yüzde 80’dir. Ve tüm alkoliklerin yarısında karaciğer yağlanması vardır.
Karaciğer Yağlanması (Hepatik Steatoz) Teşhisi Nasıl Konulur?
Karaciğer yağlanması hastalığı herhangi bir belirti vermeden ortaya çıkabilir. Genellikle karaciğerinizi kontrol etmek için rutin kan testlerinizin sonucunda teşhis edilir.
Doktorunuz , özellikle obez iseniz, anormal test sonuçları varlığında karaciğer yağlanması hastalığından şüphelenebilir.
Karaciğerinizin görüntülenmesi karaciğerde yağ birikintilerini gösterebilir. Özel ultrason ve MR taramaları da dahil olmak üzere bazı görüntüleme testleri, hastalığı teşhis etmeye ve karaciğerdeki yara dokusunu tespit etmeye yardımcı olabilir. Ancak karaciğer yağlanmasının karaciğer hasarının tek nedeni olduğundan emin olmanın tek yolu, karaciğer biyopsisidir.
Doktorunuz teşhisi şu şekilde gerçekleştirir:
-
Yağlı Karaciğer Hastalığının Alkolden Bağımsız Teşhisi:
Yağınız varsa ancak iltihaplanma veya doku hasarı yoksa, alkolden bağımsız yağlı karaciğer hastalığı teşhisidir.
-
Alkolden Bağımsız Steatohepatit Teşhisi:
Yağ, iltihap ve karaciğer hasarınız varsa, bu alkolden bağımsız steatohepatittir.
-
Siroz Teşhisi
Karaciğerinizde fibroz adı verilen bir tür skar dokusu varsa, siroz gelişme olasılığı vardır.
Karaciğer yağlanmasını teşhis etmek için yapılabilecek testlerden bazılarıdır:
-
Fizik Muayene:
Doktor, karaciğer büyüklüğünü ve şişkinliğini muayene ederek karaciğer yağlanmasını tespit etmeye çalışabilir.
-
Kan Testleri:
Karaciğer yağlanmasının belirtileri arasında, karaciğer enzimlerinin kan düzeylerinin yüksek olması bulunur. Bu nedenle, doktor, karaciğer enzimleri düzeylerini ölçen kan testleri yaparak karaciğer yağlanmasını teşhis etmeye çalışabilir.
-
Ultrasonografi:
Bu test, vücut içinde yer alan organların görüntüsünü almak için ultrason ses dalgalarını kullanır. Bu test, karaciğer büyüklüğünü ve şişkinliğini ölçmeye yardımcı olabilir.
-
Karaciğer Biopsisi:
Bu test, karaciğer dokusunun bir örneğini almak için yapılır. Örnek, laboratuvarda incelendiğinde, karaciğer yağlanmasının ne kadar ilerlemiş olduğu tespit edilebilir.
Bu testlerin hepsi, karaciğer yağlanmasının teşhisini doğrulamaya yardımcı olabilir. Ancak, karaciğer yağlanması teşhisi konulmadan önce, doktorunuz diğer sağlık koşullarını da dikkate alır. Ve en uygun testi seçer.
Riskleri Nelerdir ?
Karaciğer yağlanması vakalarının %5’inde ortalama 7 yılda siroz gelişir ve %1’inde ölümle sonuçlandığı bildirilmiştir
Karaciğer Yağlanması Tedavisi
Başka bir tıbbi probleminiz yok ve sadece alkolden bağımsız karaciğer yağlanmanız varsa, herhangi bir özel tedaviye ihtiyacınız yoktur. Ancak yaşam tarzında bazı değişiklikler yapmak, karaciğerinizdeki yağ birikimini kontrol edebilir veya tersine çevirebilir.
Bu değişiklikler şunları içerebilir:
- Kilo kaybetmek
- Kolesterol ve trigliserid seviyelerini düşürmek
- Diyabeti kontrol altında tutmak
- Alkolden kaçınmak
Alkolden bağımsız steatohepatit varlığında, karaciğerinizdeki yağ birikimini tersine çevirecek herhangi bir ilaç yoktur. Ancak bazı durumlarda, karaciğer hasarı kendiliğinden durur.
Hatta karaciğer kendini iyileştirir. Ancak diğerlerinde hastalık ilerlemeye devam eder. Alkolden bağımsız steatohepatit hastalığınız varsa, karaciğer yağlanmasına katkıda bulunabilecek herhangi bir problem, hastalığın kontrol altında tutmanız önemlidir.
Tedaviler ve yaşam tarzı değişiklikleri şunları içerebilir:
- Kilo kaybetmek
- Kolesterolü veya trigliseridleri düşüren ilaçlar
- Kan basıncını düşürmek için ilaç
- Diyabeti kontrol altına almak için ilaç
- OTC ilaçlarının sınırlandırılması
- Alkolden kaçınmak
- Bir karaciğer uzmanı tarafından muayene edilmek
Karaciğer Yağlanmasına Ne İyi Gelir?
Günlük hayatta alınacak çeşitli önlemlerle de karaciğer yağlanmasının önüne geçilebilir.
Bu anlamda aşağıdaki sağlık tedbirleri karaciğer yağlanmasının önlenmesi veya giderilmesi anlamında yararlıdır:
- İdeal kiloya gelinmelidir. Bu anlamda fazla kilolu kişilerin yeterli ve dengeli beslenme alışkanlığı kazanılmalıdır. Gerekirse diyetisyen eşliğinde bir beslenme programı hazırlanmalıdır.
- Haftanın belirli günlerinde en az 30 dakika egzersiz yapılmalıdır.
- Alkol alımına son verilmelidir. Uzun süre ve düzenli alkol kullanımı yağlanmayı daha da ilerleterek siroza neden olabilir.
- Doymuş yağ veya trans yağ içermeyen, düşük kalorili gıdalar tüketilmemelidir.
- Yapılan çalışmalar, E vitamininden zengin gıdaların tüketilmesinin karaciğer yağlanmasına faydalı olduğunu göstermektedir.
Karaciğer Yağlanması Olan Ne Yemeli, Ne Yememelidir?
Karaciğer yağlanması olanlara tüketilmesi tavsiye edilen gıdalar şunlardır:
-
Kahve:
Karaciğer enzimlerini düşürür.
-
Yeşil Sebzeler:
Yağ üretimini sınırlar.
-
Balık:
Omega-3 ve omega-6 yağ asitlerinden zengin olduğundan antioksidan etkiyle karaciğerdeki iltihabi reaksiyonu sınırlandırır.
-
Yulaf:
Lifli içeriği ile kilo vermeyi kolaylaştırırken vücuda enerji verir.
-
Avokado:
Karaciğerde biriken toksik maddelerin atılımına yardımcı olur.
-
Zeytinyağı:
Doymuş ve trans yağlara göre vücut için faydalıdır ve kilo vermeyi kolaylaştırır.
-
Yeşil Çay:
Yağ emilimini azaltır, kolesterolü düşürür ve vücuttaki toksik maddelerin atılımı için yararlıdır.
-
Mor – Kırmızı Meyveler:
Ahududu ve yabanmersini gibi kırmızı renkli meyvelerin tüketilmesi faydalıdır.
Aşağıdaki gıdaların ise karaciğer yağlanması olan kişiler tarafından tüketilmemesi tavsiye edilir:
-
Alkol:
Her türlü alkol içerikli gıdadan uzak durulması gerekir.
-
Basit Şekerler:
Bisküvi, meyve suları, kurabiyeler gibi şeker içerikli gıdalar tüketilmemelidir.
-
Kızartmalar:
Yağ ile kızartılmış gıdalar karaciğer yağlanması olanlar için sakıncalıdır.
-
Tuz:
Çok fazla miktarda tuz tüketimi, gıda alımını ve yağ üretimi tetikler.
-
Beyaz Ekmek, Makarna ve Pirinç:
Karbonhidrat içeriği yüksek olan bu gıdalar vücutta yağ olarak depolanır.
-
Kırmızı Et:
Kırmızı etler doymuş yağ bakımından zengindir, bu ise karaciğer yağlanması için zararlıdır.