Site icon Turkey Istanbul Medical

İnsan Beyni Nasıl Çalışır?

Turkey Istanbul Medical
Human Brain

İnsan Beyni Nasıl Çalışır?

İnsan beyni, elektriksel ve kimyasal sinyallerle çalışan son derece karmaşık bir organdır. Temel olarak nöron adı verilen sinir hücrelerinin oluşturduğu dev bir iletişim ağı gibi çalışır.

Beyni oluşturan üç ana bölüm şunlardır:

Beyin (Serebrum): 

Serebrum beynin en büyük kısmıdır ve yaklaşık %80’ini oluşturur.

Serebrum sağ ve sol olmak üzere iki yarım küreden oluşur. Sağ yarım küre vücudun sol tarafını kontrol ederken sol yarım küre vücudun sağ tarafından sorumludur.

Bu yarım küreler, korpus kallozum adı verilen sinir ağı ile birbirine bağlanır. Beyin yarım küreleri, içlerinde beyaz ve gri maddeyle çevrilidir. Gri madde çeşitli hücrelerden, beyaz madde ise aksonlardan oluşur.

Beyincik:

Diğer adı küçük beyin olan beyincik, beyin sapının üst kısmının arkasında yer alan, duyusal girdileri kas tepkileriyle koordine eden beyin bölgesidir.

Vücudun denge organlarından biri olan ve kas kontrolünü sağlayan beyincik, motor hareketlerinin sağlıklı bir şekilde gerçekleşmesi için hayati bir organ olarak da kabul edilir.

Beyni oluşturan üç ana bölümden biri olan beyincik, başın arka kısmında, beyin ile beyin sapı arasında kalan bölgede yer alır. Ve beyaz maddeyi kaplayan bir korteks ve içi sıvıyla dolu bir ventrikülden oluşur. Ayrıca beyincik iki yarım küreye bölünmüş bir yapıdadır.

Beyinciğin başlıca görevleri şunlardır:

Beyin Sapı:

Beynin en alt kısmında yer alan ve omurilikle doğrudan bağlantı kuran yapıdır.

Beynin temel yaşamsal işlevlerini kontrol eden ve hayatta kalmak için kritik olan bir bölge olarak, solunum, kalp atışı, kan basıncı gibi otomatik ve hayati fonksiyonları düzenler.

Bu beyin sapı, beyin yarım küreleri ile omurilik arasında bir köprü işlevi görür.

Beyin Sapı Bölümleri Nelerden Oluşur?

Beyin sapı serebrum, beyincik ve omurilik arasındaki iletişimi köprülemek için görev yapar.

Ve üç bölümden oluşur: 

Beyin sapı, beyin aksonlarının bulunduğu beyaz ve gri maddeyi içerir (beyaz cevher ve gri cevher olarak da bilinir).

Gri madde sinir hücresi gövdelerinden oluşur. Ve önemli beyin sapı çekirdeklerini içerir.

Beyin sapının beyaz madde yolları ise serebrum, beyincik ve omurilik arasında seyahat eden nöron aksonlarından oluşur. Afferent yollar beyne bilgi taşır. Ve efferent yollar beyinden bilgi taşır.

Beyin sapı bölümleri, vücudun işlevlerini düzenlemede büyük ve önemli bir rol oynar.

Beynin Temel Bölümleri ve Görevleri Nelerdir?

Ön Beyin (Prosensephalon) Bölümleri ve Görevleri

Ön beyin iki ana kısma ayrılır:

  1. Telensefalon (Telencephalon):

Bu, ön beynin en büyük ve dış kısmıdır. Beyin yarım küreleri (hemisferler), korteks ve bazal ganglionlar bu kısımda yer alır.

Beyin Yarım Küreleri (Hemisferler):

Beynin sağ ve sol olmak üzere iki eşit parçaya ayrılmış halidir. Bu iki yarım küreye “sağ hemisfer” ve “sol hemisfer” denir.

Birbirleriyle korpus kallozum (corpus callosum) adı verilen sinir lifi ağı aracılığıyla iletişim kurarlar.

Sağ ve Sol Beyin Görevleri Nelerdir?

Sağ beyin özellikleri şöyledir:

Beynin sağ tarafında bir hasar oluşması durumunda görülebilecek etkilerse şu şekildedir:

Sol Beyin:

Sol beyin özellikleri şu şekilde sıralanabilir;

Beynin sol tarafında bir hasar oluşması durumunda görülebilecek etkiler şu şekilde sıralanabilir:

Beyin Korteksi (Cerebral Cortex):

Bazal Ganglionlar (Bazal Çekirdekler):

Limbik Sistem:

Beynimizin derinliklerinde yer alan ve duygusal tepkiler, hafıza, motivasyon gibi birçok temel işlevi düzenleyen bir yapılar kompleksidir.

Limbik Sistemin Görevleri

Hafıza oluşumu ve öğrenme

Duyguların (özellikle korku ve öfke) işlenmesi

Singulat girus, septum pellucidum, fornix gibi yapılar da dahildir.

Duygusal durumlar, içgüdüler ve motivasyon üzerinde etkilidir.

Beynin Lobları ve  Görevleri Nelerdir?

  1. Frontal Lob (Ön Lob):

Alın bölgesinde, beynin ön kısmında yer alır.

Görevleri:

Zedelenirse:

  1. Parietal Lob (Yan Lob):

Frontal lobun arkasında, üst yan kısımdadır.

Görevleri:

Parietal Lobdaki Bazı Önemli Yapılar

Bu bölge beynin primer duyusal korteksidir. Duyusal homonkulus denilen vüudun duyusal verilerinin işlendiği, her vücut kısmının belli bir korteks alanı ile temsil edildiği bir bölgedir. Brodmann’ın 3. alanı olarak da bilinir.

Hareketlerin koordine edilmesi ve uzaysal muhakemede hayati rol oynar. Otomobil kullanırken yola fırlayan bir hayvan gibi yeni uyarıların tetiklediği dikkati sağlar.

Çevreye göre kişinin kendisinin ve diğer nesnelerin oryantasyonunu kurmasını sağlar. Ellerden de belirgin uyarı aldığı için ince becerileri koordine etmeye yardım ettiği düşünülmektedir.

Gerschwind bölgesi olarak da bilinen bu alan yüz ifadelerini ve duyguları değerlendirmeye yardım eder. Dil işleme, basit matematiksel işlemler, vücut algısı gibi farklı alanlarda da görevleri olabilir. Angular ve supramarginal girus da buradadır.

Zedelenirse:

  1. Temporal Lob (Şakak Lobu)

Kulağa yakın şakak bölgesinde bulunur.

Görevleri:

Temporal Lobdaki Bazı Önemli Alanlar

Bu bölge aslında birkaç lobun kesişiminde yer alır. Fakat temporal lobla direkt olarak ilişkidedir. Savaş ya da kaç cevabı gibi otomatik duygusal reaksiyonları kontrol eder. Limbik lob hafıza, öğrenme ve dikkat için önemli yapılar olan hippokampus ve amigdalayı içerir. İştah, cinsel istek gibi bilinç dışı duygusal durumları ve bazı otomatik vücut fonksiyonlarını kontrol eder.

Konuşmanın anlaşılması ile ilişkili bir bölgedir.

Konuşmanın gerçekleştirilmesine yardım eder. Wernicke alanı ile beraber iletişimde önemli bir yerdir.

Zedelenirse:

  1. Oksipital Lob (Arka Lob):

Beynin en arka kısmındadır.

Görevleri:

Zedelenirse:

  1. Diensefalon (Diencephalon):

Bu kısım, telensefalonun altında ve beyin sapının hemen üstünde yer alır.

Talamus:

Hipotalamus:

Epitalamus (Epifiz Bezi):

Orta Beyin (Mesencephalon) Bölümleri ve Görevleri

Orta beyin, başlıca dört ana bölümden oluşur:

  1. Tegmentum:

Orta beynin iç kısmında, beyin sapının ön tarafında yer alır.

Görevleri:

İçerdiği Yapılar:

Kas hareketlerinin kontrolünde yer alır.

Dopamin üretir, hareketin düzgün yapılmasını sağlar (Parkinson hastalığında bu yapı zarar görür).

  1. Tektum:

Orta beynin arka (dorsal) kısmındadır.

Görevleri:

Görsel ve işitsel reflekslerin yönetimi

İçerdiği Yapılar:

Dört çıkıntılı bölgeden oluşur.

Bunlara corpora quadrigemina denir:

Görsel refleksler (örneğin ani ışığa tepki)

İşitsel refleksler (örneğin yüksek sese irkilme)

  1. Serebral Pedünküller (Cerebral Peduncles):

Orta beynin ön kısmında bulunur.

Görevleri:

  1. Sylvian Akvedüğü (Aqueductus Cerebri / Serebral akvedük)

Tegmentum ve tektum arasında ince bir kanaldır.

Görevi:

Arka Beyin (Hindbrain) Bölümleri ve Görevleri

  1. Orta Beyin (Mesensefalon):

Beyin sapının en üst kısmıdır.

Görevleri:

Orta beyinde bulunan superior colliculus görsel refleksleri, inferior colliculus ise işitsel refleksleri düzenler. Bu sayede göz kırpma, sese yönelme gibi tepkiler gerçekleşir.

Orta beyin, kas tonusu ve istemli kas hareketlerinin koordinasyonunda görev alır. Özellikle dopamin salgılayan bölgeleri sayesinde motor hareketlerin akıcılığı sağlanır.

Omurilikten gelen duyusal bilgileri ve beyinden gelen motor komutları düzenleyerek hedef bölgelere iletir.

Orta beyin, kalp atış hızı, solunum gibi otonom (istemsiz) fonksiyonların da düzenlenmesine yardımcı olur.

Bazı araştırmalar, orta beynin ağrı algısı ve uyanıklık-uyku döngüsünde de etkili olduğunu göstermektedir.

  1. Pons (Varol Köprüsü):

Orta beyin ile omurilik soğanı (medulla oblongata) arasında yer alır.

Görevleri:

Varol Köprüsü, beyin yarım küreleriyle omurilik arasındaki motor ve duyusal sinyalleri iletmek için bir köprü görevi görür. Bu sayede, beyin üst bölgeleri ile vücut arasındaki iletişim sağlanır.

Beynin üst kısımlarından gelen motor komutlar, kaslara iletilmek üzere varol köprüsünden geçer.

Vücutta oluşan duyusal veriler (örneğin, dokunma, ağrı) varol köprüsünden geçerek beynin ilgili bölgelerine ulaşır.

Varol Köprüsü (Pons), solunum hızını ve derinliğini kontrol eden solunum merkezlerine sahip olan bir yapıdır. Beyin sapındaki bu merkezler, solunum ile ilgili refleksleri ve ritmi düzenler.

Solunum sistemi, pons aracılığıyla beynin üst kısımlarına haber gönderir. Ve vücut ihtiyaca göre hızla tepki verir (örneğin, egzersiz sırasında daha hızlı nefes alma).

Varol Köprüsü (Pons), uyku-uyanıklık döngüsü üzerinde etkili bir rol oynar.

Özellikle REM uykusu (hızlı göz hareketleriyle ilgili uyku evresi) sırasında varol köprüsü aktif hale gelir. Ve beyin dalgalarını kontrol eder.

Uyandığınızda, varol köprüsü uyanıklığı sürdürmeye yardımcı olur.

Varol Köprüsü (Pons), bazı temel refleksleri düzenler ve kas hareketlerinin koordinasyonuna yardımcı olur. Beynin motor komutlarının doğru bir şekilde iletilmesi, düzgün hareketlerin gerçekleşmesi için önemlidir.

Özellikle, göz hareketleri ve yüz kaslarının hareketi varol köprüsünün kontrolünde olabilir.

Varol Köprüsü (Pons), beynin diğer kısımlarından gelen duyusal bilgilerin işlenmesini sağlar. Ayrıca, kaslara yönelik motor komutlar beyin korteksinden varol köprüsüne gönderilir. Ve oradan uygun kaslara iletilir.

Pons, yüz kaslarının hareketini ve göz hareketlerini kontrol eden bazı sinir yollarını içerir.

Bu nedenle;

Varol köprüsü ile ilişkilidir.

  1. Medulla Oblongata (Omurilik Soğanı):

Beyin sapının en alt bölümüdür. Omurilikle doğrudan bağlantılıdır.

Görevleri:

Omurilik soğanı, kardiyovasküler ve solunum sistemlerinin kalp atış hızını, nefesi, kan basıncını ve daha fazlasını kontrol eden birleşik bir sistem halinde birbirine bağlandığı bölgedir.

Öksürme, hapşırma, yutma, kusma ve denge gibi vücudun otomatik olarak yerine getirdiği süreçlerde görev alır. Bu süreçlere genellikle kişinin düşünmesine gerek kalmadan yaptığı durumları içerir.

Ana sinirlerin büyük çoğunluğu omurgada birleşerek beyne sinyaller taşır. Bu sinyaller omurilik soğanından geçer.

En Sık Görülen Beyin Hastalıkları Nelerdir?

Beyin hastalıkları, çeşitli sebeplerle ortaya çıkabilir. Ve bireylerin yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyebilir.

İşte en sık görülen bazı beyin hastalıkları:

  1. Alzheimer Hastalığı:

Genellikle yaşlılıkla ilişkili bir hastalık olan Alzheimer, hafıza kaybı, düşünme becerilerinde azalma ve davranış değişiklikleri ile karakterizedir.

Belirtiler:

  1. Parkinson Hastalığı:

Beynin hareket kontrolünü sağlayan bölgelerdeki dopamin üretiminin azalması sonucu meydana gelir. Bu hastalık motor becerilerde zayıflamaya yol açar.

Belirtiler:

  1. Migren:

Baş ağrısının şiddetli ve tekrarlayıcı olduğu, genellikle bir kısmı başın bir tarafında hissedilen bir hastalıktır. Migren atakları bazen bulantı, ışığa duyarlılık ve kusma gibi semptomlarla birlikte gelir.

Belirtiler:

  1. İnme (Felç):

Beyindeki kan akışının aniden kesilmesiyle meydana gelir. Beyin hücreleri oksijensiz kalır. Ve hasar görür.

Belirtiler:

  1. Epilepsi:

Beyindeki anormal elektriksel aktiviteler sonucu nöbetler meydana gelir. Epilepsi, nöbetlerin tekrarladığı bir hastalıktır.

Belirtiler:

  1. Depresyon ve Anksiyete:

Beyindeki kimyasal dengesizlikler nedeniyle ruhsal sağlık problemleri gelişebilir. Depresyon ve anksiyete, beyin fonksiyonlarını etkileyen yaygın hastalıklardır.

Belirtiler:

  1. Multipl Skleroz (MS):

Beyin ve omuriliği etkileyen bir bağışıklık sistemi hastalığıdır. Sinirlerin etrafındaki koruyucu kılıfın (miyelin) hasar görmesi sonucu sinir iletimi bozulur.

Belirtiler:

  1. Beyin Tümörleri:

Beyin dokusunda anormal hücrelerin büyümesiyle meydana gelir. İyi huylu veya kötü huylu olabilir.

Belirtiler:

  1. Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB):

Genellikle çocukluk döneminde başlayan, dikkat eksikliği ve hiperaktivite ile karakterize edilen bir nörogelişimsel bozukluktur.

Belirtiler:

  1. Şizofreni:

Düşünce, duygu ve davranışlarda bozukluklarla kendini gösteren ciddi bir psikiyatrik hastalıktır. Beyinde kimyasal dengesizlikler sonucu ortaya çıkar.

Belirtiler:

İnsan Beyninin Yüzde Kaçını Kullanır?

İnsan sağlıklı bir beyne sahipse bu beynin tamamı kullanılabilir. Belirli beyin bölgelerinde bir hasar söz konusuysa bu durum değişebilir. Hastalıktan veya hasardan kaynaklı olarak bu beyin bölgeleri küçülebilir veya yok olabilir.

Beynin Dinlenmesi İçin Kaç Saat Uyku Gerekir?

Bu uyku süresi bebeklerde büyüme ve beyin gelişimi için oldukça önemlidir.

Exit mobile version