Göz Tembelliği (Ambliyopi) Nedir?
Ambliyopi halk arasında göz tembelliği olarak da bilinen, erken çocukluk döneminde görme duyusunun normal gelişiminin engellenmesi sonucu gözlerin birinde bazen de her iki gözde ortaya çıkan görme azlığıdır. Göz tembelliğinin erken çocukluk döneminde tanısı çok önemlidir. Tanıda geç kalınırsa ileri yaşlarda kalıcı görme azlığına neden olabilir.
Erişkin yaşta göz tembelliği ile ilgili çalışmalar olsa da henüz sonuçlar net değildir. Çocukluk çağında fark edilip tedavi edilemeyen göz tembelliği, erişkin dönemde artık tedavisi mümkün olmayan üç boyutlu görme yeteneğinin kaybı ile sonuçlanır. Yapılan araştırmalara göre tek gözünde göz tembelliği olan çocukların travmaya bağlı olarak diğer gözü de kaybetme olasılığının arttığı tespit edilmiştir.
Göz Tembelliği (Ambliyopi) Ne Sıklıkta Görülür?
Göz tembelliğinin toplumda görülme sıklığı %2-4 oranındadır. Yeni doğan bebeklerin görsel sistemleri bebek büyüdükçe artar. Görsel sistemin gelişimi erken çocukluk döneminde özellikle ilk 2 yılda çok hızlıdır ve bu gelişim 9-10 yaşına kadar devam eder. Normal bir görsel gelişim için bu süreçteki çocuklarda her iki gözde de görmenin eşit ve yaşına uygun olması gerekir. Bu süreçteki bir çocukta normal görsel gelişimi bozacak her türlü durum göz tembelliği ile sonuçlanacaktır.
Göz Tembelliği (Ambliyopi) Neden Olur?
Göz tembelliği oluşumunun birden çok nedeni bulunmaktadır.
Hastalığın sık görülen nedenleri aşağıdaki gibidir:
-
Şaşılık:
Şaşılık tıp literatürüne strabismus olarak geçmiştir. Hastalığın en yaygın nedenidir. Her bir gözde altışar adet dış kas mevcuttur ve bu kaslardan birinde yaşanan güçsüzlük şaşılığa neden olmaktadır. Yeni doğanlarda oluşan şaşılık 6 ay ve sonrasında geçmiyorsa bu durum hastalık olarak kabul edilmektedir. Kayan göz sebebiyle çocuğun çift görmemesi için beyin kayma olan tarafı devre dışı bırakarak tek bir taraftan gelen görüntüyü algılar. Böylece göz tembelliği oluşur.
-
İki Göz Arasındaki Gözlük Numarası Farkları:
Kırma kusurları, gözlük kullanımı ile düzeltilebilmektedir. Miyop, astigmat ve hipermetrop sorunun bir gözde diğerine göre daha fazla olması bir tarafın diğerine göre bulanık görmesine neden olmaktadır.
Bu da beynin optimize bir görüntü algısı oluşturmak için bir gözden gelen görüntüyü algılamamasına neden olmaktadır. Bunun sonucunda ise kırma kusuru derecesi yüksek olan kırma kusuru, gözlük veya kontakt lens ile tedavi edilmediğinde tembellik oluşabilmektedir.
-
Göz Kapağı Düşüklüğü:
Doğuştan gelen veya sonradan oluşan göz kapağı düşüklüğü görüş alanını minimum 1 milimetre kapatarak sağlıklı görmeyi engellemektedir. Bu durum da hastalığın oluşumuna yol açabilir.
-
Saydam Olması Gereken Göz Dokularındaki Bulanıklaşma:
Katarakt problemi veya korneada yaşanan bulanıklaşma retina üzerine düşen dolayısıyla oradan beynin görme merkezine iletilen görüntünün net olmamasına neden olmaktadır. Bu durum sonucunda beyin yalnızca sağlıklı taraftan gelen görüntüyü kabul edecektir. Bu da göz tembelliği ile sonuçlanır.
Göz Tembelliğinin (Ambliyopi) Belirtileri Nelerdir?
Tedavi edilmediğinde görüş keskinliğinin hızla düşmesine, iki gözle birden görüşün kaybolmasına, derinliğin algılanmasında güçlüklere ve sağlıklı gözde de görüş kaybı oluşmasına yol açabilen göz tembelliği, gelişim çağında oluştuğu için kişinin kendisinin fark etmesi oldukça güçtür. Tıpta strabismus olarak tanımlanan şaşılık, göz tembelliğinin en sık rastlanan nedenidir. Şaşılık, dışarıdan fark edilse de diğer nedenler çoğunlukla ailelerin fark edemeyeceği düzeydedir. Ancak göz tembelliği varlığında bazı belirtiler oluşur.
Aşağıda listelenen bu belirtilerin varlığında göz tembelliği şüphesiyle hekime başvurulması önerilir:
- Sık göz kırpma hareketi,
- Bir gözü kapatma isteği, elle bir gözü kapatmak,
- Gözleri ovalamak ya da kısarak bakmak,
- Göz ve el koordinasyonu gerektiren; kaşık tutma, düğme ilikleme gibi işleri yaparken zorlanmak,
- Odaklanılan nesneye bakarken başı bir tarafa doğru çevirmek,
- Yakına bakmaktan kaçınmak,
- Dikkat dağınıklığı ve düşüncelere dalmak.
Kimler Risk Altındadır?
Göz tembelliği;
- Prematüre ya da küçük doğan bebeklerde,
- Ailesindeki diğer kişilerde göz tembelliği olan
- Gelişimsel bozukluklara sahip çocuklarda daha çok görülür.
Göz Tembelliği (Ambliyopi) Nasıl Teşhis Edilir?
Çocukluk çağında özellikle konuşma döneminden önce gelişen hastalıklarda çocukların kendi hastalıklarını tarif etmeleri zorlaşır. Kendilerine göre bazı yöntemler geliştirerek rahatsızlıklarını gidermeye çalışırlar. Bu nedenle aileler çocuklardaki davranış değişiklikleri konusunda duyarlı ve dikkatli olmalıdır.
Göz tembelliğinde ağrı ve ağrı hissi olmadığı için çocuklar bu rahatsızlığı dile getiremeyebilirler.
Aileler;
- Çocuklarında el-göz koordinasyon bozukluğu belirtileri görürlerse,
- Yakını veya uzağı görme (televizyona, kitaba fazla yaklaşma, kitap okumaktan kaçınma, okul çağında derslere ilgisizlik,
- Bir şey okurken veya izlerken başlarını bire bir) sağa sola çevirme ihtiyacı vb.).
- Şaşılık veya gözlerin kısılması
Başka semptomlar aramadan bir göz doktoruna başvurmak iyi bir fikirdir.
Göz tembelliği tanısı göz muayenesi ile konur. Muayenede gözlerde kayma olup olmadığı ve bir veya iki gözde görme bozukluğu olup olmadığına bakılır. Bazı durumlarda, öğrenciyi büyütmek için bir damla kullanılabilir. Bu azalma bulanık görmeye neden olur. Ancak damla 3-4 saat içinde etkisini kaybeder. Ve bu bulanıklık kaybolur.
Çocuklarda konuşma çağından önce yapılan göz muayenesinde;
- Çocuklarda konuşma çağından önce yapılan göz muayenesinde görme eksenini engelleyici durumların olup olmadığı ve çocuğun iki gözüyle koordineli bir şekilde bir cismi takip edip edemediği kontrol edilir.
- 1 yaş muayenesinde yüksek derecede kırma kusuru olup olmadığını belirlemek için otorefraktometri veya skiaskopi ölçümü yapılır.
- Daha büyük çocuklarda görsel fonksiyon testleri harflerle veya resimlerle yapılır.
Neden Çocukluk Yaşlarında Ortaya Çıkar?
Görme işlevinin normal bir şekilde gelişebilmesi için her iki gözün retina tabakasına yeteri miktarda ışığın ulaşması gerekmektedir. Ayrıca retina üzerine düşen görüntülerin netliğinin de aynı ya da benzer olması gerekmektedir. Normal bir görme işlevi için çocukluk dönemi önemli olmakla birlikte hayatın ilk 1 yılı çok önemlidir. Bu süreçte göz ve beyin hızla gelişmekte ve değişmektedir. Bu nedenle çocukluk döneminde beyin bir ya da her iki gözden gelen uyarıyı yukarıda anlattığım şekilde baskılarsa göz tembelliği ortaya çıkmaktadır.
Göz Tembelliği (Ambliyopi) Tedavisi
Göz tembelliğinin tedavisinde ameliyat ile tedavinin yeri yoktur. Bu tedavi de ilk 10 yaş daha avantajlıdır. Ve görme artışı daha kolay sağlanır.
Göz tembelliğinde kullanılan başlıca tedavi yöntemleri şöyledir;
-
Kapama Tekniği
Kapama tedavisinde amaç, iyi gören gözün kapatılarak zayıf gözün çalıştırılmasıdır. Hastanın yaşına ve göz tembelliğin düzeyine göre kapama süresi değişir. Yaş ne kadar küçük ise kapama süresi o kadar az olacaktır ve tedavi süresi kısalacaktır.
-
Ortoptik Tedavi
Ortoptik tedavi hastanede uygulanan tedaviler olup, bir anlamda göze uygulanan fizik tedavileridir. Bu tedavide kapama tedavisine ek olarak gözü çalıştırıcı uygulamalar yapılır. Seans süresi ortalama 40 dakikadır.
-
Bilgisayar Programları
Bu tedavi 5 yaşın üzerindeki çocuklara uygulanabilir. Kapama tedavisine yardımcı olacak şekilde tasarlanmış ve çeşitli oyunlardan oluşan interaktif programlardır.
Amaç tembel gözün görme kapasitesini artırmaktır. Evde uygulanır ve hasta aylık görme kontrolüne çağrılır. 150 seanstan oluşan ve 5 ay kadar süren bu program evde uygulanır.
-
CAM Tedavisi
CAM tedavisinde özel bir cihaz kullanılır. Tedavi hastanede uygulanır, her seans ortalama 30 dakika sürer ve toplam 10 seans uygulanır.
-
Görsel Terapi Uygulamaları
Gözün derinlik hissi kazanması için yapılan egzersizlerden oluşan bir tedavi yöntemidir. Özel olarak hazırlanmış aletler ve görüntü teknikleri ile yapılan çalışmalardan oluşur. Bu tekniklerle örneğin tembel göze üç boyutlu görme ve derinlik hissi kazandırılabilir, gözünün performansı arttırılabilir.
-
Neurovision™ Tedavisi
Neurovision™ tedavisi 10-55 yaş arasında ve göz yapısı uygun olan kişilere uygulanan bir tedavi yöntemidir.
Bu tedavi yönteminde, göz tembelliği tedavisi bilgisayar sistemine yüklenen bir program ile doktor kontrolünde yapılır. Bilgisayar teknolojisi kullanılarak uygulanan bu tedavide, beyine görme yeniden öğretilmekte ve bu yöntemle görme yeteneğinde artış sağlanması hedeflenmektedir.
