Göz Kanseri Nedir?
Göz kanseri, gözün çeşitli bölgelerinde başlayabilen birçok tümör tipini tanımlamak için kullanılan genel bir terimdir. Gözdeki veya çevresindeki sağlıklı hücreler değiştiğinde ve kontrolsüz bir şekilde büyüdüğünde, tümör adı verilen bir kütle oluşturduğunda ortaya çıkar.
Bir tümör iyi huylu veya kanserli olabilir. İyi huylu bir tümör, tümörün büyüyebileceği, ancak yayılmayacağı anlamına gelir. Gözde ortaya çıkan tümör dokularının yüzde doksanı iyi huylu olarak gelişir. Ve bu dokuların göz kanserine neden olmadığı bilinmelidir.
Kanserli bir tümör maligndir. Yani büyüyebilir. Ve vücudun diğer bölgelerine yayılabilir. Göz kanseri nadirdir. Kas, cilt ve sinirlerden oluşan göz kapağı gibi gözün dış kısımlarını etkileyebilir. Kanser göz küresinin içinde başlarsa buna göz içi kanseri denir.
Göz Kanserinin Nedenleri Nelerdir ?
Göz kanserinin tam nedeni bilinmemekle birlikte, belirli risk faktörleri bu kanserin gelişmesinde rol oynayabilir.
Bu risk faktörleri arasında şunlar sayılabilir:
-
Genetik Faktörler:
Bazı ailesel genetik hastalıklar, göz kanseri gelişimi ile ilişkilendirilmiştir. Bu hastalıklar arasında von Hippel-Lindau hastalığı ve retinoblastoma sayılabilir.
-
Ultraviyole (UV) Işınları:
UV ışınlarına maruz kalmak, özellikle çocuklukta ve gençlikte, göz kanseri riskini artırabilir.
-
Radyasyona Maruz Kalma:
Radyasyona maruz kalmak, özellikle baş ve boyun bölgesinde, göz kanseri riskini artırabilir.
-
İmmün Sistem Sorunları:
Bazı bağışıklık sistemi sorunları, göz kanseri riskini artırabilir. Bunlar arasında HIV ve organ nakli sonrası immünosupresyon sayılabilir.
-
Yaş:
Göz kanseri her yaşta görülebilir. Ancak genellikle çocuklar ve yaşlı yetişkinlerde görülür.
-
Diğer Faktörler:
Bazı kimyasal maddelere maruz kalmak, sigara içmek ve beslenme alışkanlıkları gibi diğer faktörler de göz kanseri riskini artırabilir.
Göz kanseri gelişimi için bir risk faktörünün bulunması, bu kanseri geliştireceğiniz anlamına gelmez. Ancak risk faktörlerini azaltmak, göz kanseri riskini azaltabilir.
Göz Kanseri Belirtileri Nelerdir?
Göz kanserinin belirtileri, kanserin türüne ve yayılma derecesine bağlı olarak değişebilir.
Ancak bazı yaygın belirtiler şunlardır:
-
Gözde veya Göz Çevresinde Şişlik, Kabarıklık ve Şişlik:
Göz kanseri, göz küresi veya göz çevresinde anormal hücrelerin büyümesiyle oluşabilir. Bu da şişlik veya kabarıklığa yol açabilir.
-
Gözde Görme Değişiklikleri veya Bulanık Görme:
Göz kanseri, görme ile ilgili problemlere neden olabilir. Görme bulanıklaşabilir veya değişebilir.
-
Gözde Renk Değişiklikleri veya Göz Renginde Farklılık:
Özellikle iris kanseri (İris Melanomu) durumunda, göz renginde değişiklikler meydana gelebilir.
-
Gözde Batma, Acıma veya Rahatsızlık Hissi:
Göz kanseri olan kişilerde gözde rahatsızlık veya ağrı hissi yaygın olabilir.
-
Gözde Yabancı Cisim Hissi veya Sürekli Yaşarma:
Gözde yabancı bir cisim hissi veya sürekli yaşarma da göz kanseri belirtileri arasında yer alabilir.
Göz Kanseri Türleri Nelerdir?
Göz kanseri göz çevresinde, göz kapaklarında, gözün içerisindeki yapılarda, iriste, retina ve retinanın altındaki bağ dokusunda, koroid adı verilen damarsal tabakada ve göz kemikleri ile gözün arasındaki orbita denilen bölgede gelişebilir. Ve geliştiği bölgeye göre türlere ayrılır.
Bunlardan en sık rastlanan göz kanseri türleri şunlardır:
-
Göz Melanomu:
Gözün orta tabakasına uvea denir. Ve gözün önündeki iris, siliyer cisim ile gözün arkasındaki koroidi içerir. Kanser bu tabakadaki pigment üreten melanosit hücrelerinin anormalleşmesiyle başlar. Ve yetişkinlerde en yaygın görülen göz kanseri türüdür.
-
Göz Lenfoması:
Göz küresinde başlayan lenfomadır ve çoğu non-Hodgkin lenfomadır. Retinoblastom: Çocukluk çağı göz kanserinin az rastlanan bir türüdür. Gözün ışığa duyarlı tabakası olan retinada gelişir.
Nadir görülen göz kanseri türleri ise şunlardır:
-
Gözde Skuamöz Hücreli Karsinom:
Genelde konjonktiva ve göz kapağında başlar.
-
Gözde Bazal Hücreli Karsinom:
Genellikle göz kapağında başlar ve bu bölgede en sık görülen kanser türüdür.
-
Göz Kapağının Sebase Karsinomu:
Sebase (yağ üreten) bezlerin kanseridir ve en çok kirpik çizgisine yakın üst göz kapağında gelişir.
-
Adenoid Kistik Karsinom:
Gözyaşı bezinin en sık görülen kanser türüdür.
-
Göz Çukuru Sarkomu:
Gözü hareket ettiren kaslarda başlayabilir ve çoğunlukla çocukları etkiler.
Göz kanseri başka bir kanser türünün yayılmasıyla (metastaz) da gelişebilir ve bunlara ikincil göz kanserleri denir. Göze yayılan en yaygın kanserler meme ve akciğer kanserleridir. Bu kanserler genellikle uvea tabakasına yayılır.
Göz Kanseri Evreleri Nelerdir?
Göz kanserleri genellikle TDM sistemiyle evrelenir.
Buna göre:
-
T (Tümör):
Tümör boyutuna bağlı olarak 1-4 arasında derecelendirilir. Tümör en küçük seviyede 1, en büyük seviyede ise 4’tür.
-
N (Lenf Bezi):
Kanserin yakındaki lenf bezlerine yayılıp yayılmadığına göre 0-1 arasında derecelendirilir.
-
M (Metastaz):
Kanserin vücudun başka bir bölümüne yayılıp yayılmadığına bağlı olarak 0-1 arasında derecelendirilir.
Göz Kanseri Nasıl Teşhis Edilir?
-
Oftalmoskop:
Retina ve optik sinir dâhil, gözün içini aydınlatarak ayrıntılı olarak gösteren bir alettir.
İki şekilde yapılır.
-
Direkt Oftalmoskopide:
Alet hastaya iyice yaklaştırılarak göz dibinin büyük ve düz hali görülür.
-
Endirekt Oftalmoskopide:
İse özel mercekler yardımıyla hastanın gözüne ışık düşürülür ve göz dibinin ters ve küçük görüntüsü incelenir.
-
Biyomikroskop:
Gözün içini incelemek için güçlü bir ışık demeti kullanan bir mikroskop türüdür.
-
Goniyoskopi (Açı Muayenesi):
Görülmesi zor olan göz bölgelerinde tümör büyümesi aramak için doğrudan göz kapaklarının arasına yerleştirilen özel bir lenstir. Muayeneden önce göz uyuşturulur.
- Optomap Retinal Tarama:
Retinanın çoğunu görüntüleyen dijital bir tarama sistemidir.
-
Optik Koherens Tomografi:
Retinanın, koroidin ve skleranın kesit görüntülerini çekmek için ışık dalgalarını kullanan bir görüntüleme testidir.
-
Tonometre:
Göz içi basıncını ölçmekte kullanılan bir alettir. Hasta sırtüstü yatırılarak korneasına birkaç damla anestezik madde damlatılır.
Daha sonra alet korneanın üstüne yerleştirilerek göstergeden göz içi basıncı okunur.
Bir göz muayenesinden önce göz bebeklerini büyütmek için göz damlaları kullanılabilir. Bu, doktorun göz içindeki yapıları daha iyi görmesine yardımcı olur.
Kullanılan ilaç birkaç saat görme sorunlarına neden olabililir. Randevudan sonra araba sürülmemelidir.
-
Tam Kan Sayımı (Hemogram):
Bu kan testinde beyaz ve kırmızı kan hücreleri ile trombositlerin sayısı ve kalitesi ölçülür. Genel sağlık kontrolü için yapılır.
Görüntüleme Testleri
-
Ultrason:
Bir göz ultrasonunda küçük bir değnek benzeri alet (ultrason prob) kullanılır. Kapalı göz kapaklarına ya da doğrudan gözün yüzeyine yerleştirilir. Bazen ultrason öncesi göz uyuşturulabilir. Genellikle göz melanomunun teşhisine çok yardımcı olur. Ayrıca tümörün yerini ve boyutunu da gösterebilir. Ultrason biyomikroskopi ise gözün ön kısımlarını görüntülemek için daha yüksek frekansta ses dalgaları kullanan özel bir ultrason türüdür.
-
Göz Anjiyosu
Göz içindeki damarları incelemek amacıyla yapılan anjiyo işlemidir ve kola ya da kasığa ilaçlı turuncu renkte bir boya enjekte edilerek uygulanır. Boya vücudun içinden gözün arkasındaki kan damarlarına doğru hareket ederken özel bir kamerayla görüntüleme yapılır.
-
Biyopsi
Göz biyopsisinde şüpheli alanın bir kısmı veya tamamı çıkarılabilir. Ama mecbur kalınmadıkça pek tercih edilmez. Çünkü göze zarar vermeden veya kanseri yaymadan kanserli bir doku örneği almak zor olabilir.
Ayrıca bazı kanserler sadece bir göz muayenesi veya görüntüleme testiyle teşhis edilebilir. Genellikle teşhis başka testlerle yapılamazsa ya da hastaya sitogenetik (yapısal bozuklukları gösteren) test uygulanacaksa kullanılır.
Biyopsi genellikle ince iğne aspirasyonu yöntemiyle yapılır. Bu işlemde gözün anormal bölgesinden küçük bir hücre örneği çıkarmak için çok ince bir iğne kullanır.
Göz lenfoması teşhisinde vitrektomi uygulanır. Ve göz içindeki jöle benzeri sıvının bir kısmını birkaç küçük kesikle çıkarmak için çok küçük aletler kullanır.
-
Sitogenetik ve Gen Profili Oluşturma
Bu iki test, hastanın iyileşme şansı ve tedavi seçenekleri hakkında daha fazla bilgi toplayabilmek için yapılabilir. Sitogenetik kromozomların sayısı, boyutu, şekli ve düzenlenmesi dahil bir hücrenin kromozomlarının (DNA iplikçikleri) analizidir. Gen profili ise spesifik genleri, proteinleri ve tümöre özgü diğer faktörleri tanımlayan bir testtir. Bu testler biyopsi veya cerrahi sırasında çıkarılmış bir doku örneği kullanılarak yapılır.
Göz Kanserin vücudun diğer bölgelerine yayılıp yayılmadığını görmek için başka testler de isteyebilir.
- Karaciğer Fonksiyonunu Ölçmek için Kan Testleri
- Göğüs Röntgeni
- Bilgisayarlı Tomografi (CT) Taraması
- Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRI) Taraması
- Karın Ultrasonu
- Pozitron Emisyon Tomografisi (PET) Taraması
Göz Kanseri İçin Tedavi Seçenekleri Nelerdir?
Teşhis konulduktan sonra doktor tedavi için en iyi seçenekleri tartışacaktır.
- Kanser Türü
- Kanserin Yeri ve Boyutu
- Kanserin Başka Bölgelere Yayılıp Yayılmadığı (Metastaz)
- Hastanın Yaşı ve Genel Sağlık Durumu
Göz kanserinde uygulanan tedaviler şu şekildedir:
Radyasyon Tedavisi:
Özellikle Radyasyon tedavisi, kanser hücrelerini öldürmek için protonlar veya gama ışınları gibi yüksek güçlü enerji kullanmaktadır. Radyasyon tedavisi tipik olarak küçük ila orta büyüklükteki Göz Melanomları için kullanılmaktadır.
Radyasyon genellikle, Brakiterapi adı verilen bir prosedürde doğrudan tümörün üzerine gözünüze radyoaktif bir plak yerleştirilerek tümöre verilmektedir. Sonrasında plak geçici dikişlerle yerinde tutulur. Gözünüze yerleştirilecek plak bir şişe kapağına benzer. Ve düşük radyoaktif parçacıklar içermektedir. Neticede plak, çıkarılmadan önce dört ila beş gün yerinde kalır.
Cerrahi Müdahale
Cerrahi göz kanserinde yaygın olarak kullanılan bir diğer tedavi yöntemidir. Tümörün evresine ve büyüklüğüne bağlı olarak aşağıdaki ameliyat türlerinden biri yapılabilir.
Ayrıca Radyasyon, proton ışınları gibi radyasyonu gözünüze yönlendiren bir makineden de gelebilir (dış ışın radyasyonu veya teleterapi). Bu tip radyasyon tedavisi genellikle birkaç gün boyunca uygulanmaktadır.
-
Göz Rezeksiyonu:
Tümör ile tümör çevresinden az miktarda sağlıklı doku çıkartılır.
-
Enükleasyon:
Gözün alındığı bir cerrahi müdahaledir. Bazı ilerlemiş göz kanseri vakalarında uygulanabilir.
-
Orbital Egzenterasyon:
Gözün, göz kapaklarının, göz çukurundaki kas, yağ ve sinir dokularının alındığı bir ameliyatıdır. Sadece çok agresif veya tekrarlayan göz kanserlerinde kullanılabilir.
-
Mohs Mikrografik Cerrahisi:
Tümör katmanlar halinde alınır. Her katman kanser hücresi görülmeyene kadar laboratuarda incelenir. Mohs cerrahisi bazen göz kapağı veya konjonktivadaki bir tümörün tedavisinde kullanılır.
-
Kriyocerrahi:
Dokuyu dondurmak ve yok etmek için kontrollü bir dondurma işlemi kullanır. Bazen tümörün konjunktiva veya göz kapağı içinde tedavi edilmesinde uygulanabilir.
-
Lazer Cerrahisi:
Bazen gözdeki küçük tümörleri yok etmek için kullanır.
-
Plastik Cerrahi:
Gözün normal şekilde hareket etmesi ve göz rezeksiyonu gibi ameliyatlardan sonra şekil bozukluklarını (dış görünümü) düzeltmek için uygulanır.
-
Kemoterapi:
Kemoterapi, kimyasal ilaçlar kullanarak göz kanserini tedavi etme yöntemidir. Doğrudan göz bölgesine (göz içi), beyin omurilik sıvısına (intratekal) enjekte edilebilir veya IV yoluyla verilebilir. Retinoblastom veya göz içi lenfoma hastalarına kemoterapi verilebilir.
-
Hedefli Terapi:
Bu tedavi, kanserin büyümesini ve yayılmasını durdurmak için kanser hücreleri üzerinde veya içinde belirli molekülleri (proteinler gibi) hedeflemek için ilaçları kullanır. Göz kanserini tedavi etmede kullanılan ilaçlar rituximab, ibritumomab, bevacizumab, ranibizumab, imatinib ve sorafenib’dir.
-
İmmünoterapi:
İmmünoterapi, kanser hücrelerini yok etmeye yardım etmek için bağışıklık sistemini kullanır. İnterferon alfa-2b, bazen göz kapağı veya göz lenfoması tümörünü tedavi etmede kullanılabilir.
Göz Kanserinin Komplikasyonları Nelerdir ?
Göz kanseri, tedavi edilmediği takdirde ciddi komplikasyonlara neden olabilir.
Bunlar şunları içerebilir:
-
Göz Kaybı:
Göz kanseri, gözün fonksiyonunu bozabilir. Ve görme kaybına neden olabilir. Tedavi edilmediğinde, göz kaybı kaçınılmaz olabilir.
-
Kanserin Yayılması:
Göz kanseri tedavi edilmediğinde, kanser hücreleri vücudun diğer bölgelerine yayılabilir. Göz kanseri, özellikle akciğerlere ve karaciğere yayılabilir.
-
İnfeksiyon:
Göz kanseri tedavisi, enfeksiyon riskini artırabilir. Cerrahi veya radyasyon tedavisi, vücudun bağışıklık sistemini zayıflatarak enfeksiyon riskini artırabilir.
-
Göz Hareketlerinin Bozulması:
Göz kanseri, göz kaslarının veya sinirlerinin etkilendiği durumlarda göz hareketlerinin bozulmasına neden olabilir.
-
Estetik Değişiklikler:
Göz kanseri tedavisi, göz kapaklarının veya gözün şekli ve görünümü ile ilgili değişikliklere neden olabilir. Bazı durumlarda, estetik cerrahi gerekebilir.
Göz kanserinin erken teşhisi ve tedavisi, bu komplikasyonların önlenmesine veya hafifletilmesine yardımcı olabilir. Bu nedenle, göz kanseri belirtileri fark edildiğinde, bir doktora başvurulmalıdır. Ve uygun tedavi yöntemleri tartışılmalıdır.