Endometriozis (Çikolata Kisti) Nedir ?
Endometriozis günümüzde her on kadından birini etkileyen ciddi bir hastalıktır. Rahim içinde bulunan ve endometrium adı verilen dokunun, rahim boşluğu dışına yerleşmesiyle oluşur. Bu dokular büyüyerek kist haline gelebildiği için ve içeriği çikolata renginde olduğundan halk arasında hastalığın adı çikolata kisti olarak da bilinir.
Rahim dokusu yumurtanın döllendikten sonra büyüyebilmesi için her ay kendini hazırlar. Yumurta döllenmediğinde ise doku vücuttan atılır yani adet görülür. Bu dokunun rahim dışındaki bir bölgeye tutunması ve orada gelişmesiyle ortaya çıkan hastalıkta kişide belirtileri görülmeye başlar.
Dokunun vücutta sıklıkla tutunduğu yerler;
- Fallop Tüpleri
- Yumurtalıklar
- Pelvis Boşluğu
- Bağırsak
- İdrar Torbası
Bu doku da, rahim dokusu gibi her ay kadının adet döneminde tutunduğu bölgede kanar ve yumurtalıklarda kist halini alır.Bu bölgelerde kanın dışarı atılması için bir sistem olmadığından, kişi ciddi ağrı çeker.
Dokunun tutunduğu bölgeye göre, hastalık 3 kategoriye ayrılır;
- Peritoneal endometriozis karın zarı ile birlikte organ zarları üzerine tutunması.
- Endometrioma yumurtalığa tutunması.
- Derin Infiltratif Endometriozis ise karın zarının 5 mm’den daha derinine tutunması yani bağırsak, idrar yolları, mesane ve rahime tutunmasıdır.
Endometriozis (Çikolata Kisti) Nedenleri Nelerdir?
Hastalığın sebebinin ne olduğunu tam olarak bilinmemektedir. Fakat nedene yönelik geliştirilen bazı teoriler vardır.
-
Genetik faktörler:
Hastalık aile içinde aktarılma eğilimindedir ve bazı etnik grupları diğerlerinden daha fazla etkiler. Kişinin ailesinde endometriozis hastalığı olan birisi varsa, bu kişide hastalığın görülme riski normal popülasyona göre daha yüksektir.
-
Ters yöne menstrüasyon olması:
Adet kanamasıyla birlikte rahmi döşeyen endometrium dokusu vajina yoluyla vücuttan atılır.
Eğer geriye doğru kanama olursa endometrial doku fallop tüplerinden karın boşluğuna akarak buradaki organlara yerleşip endometriozise neden olur.
- Bağışıklık sistemi ile ilgili bir problem nedeniyle vücudun hastalık ve enfeksiyona karşı doğal savunmasında sorunlar olması endometriozis gelişiminde etken olabilir.
- Kan dolaşımı veya lenfatik sistem yoluyla endometrium hücrelerinin vücudun çeşitli yerlerine yayılması ve çeşitli organlara yerleşmesi. Lenfatik sistem, bağışıklık sisteminin bir parçasıdır ve bir dizi tüp ve salgı bezinden oluşur.
Bu teorilerin hiçbiri endometriozisin neden oluştuğunu tam olarak açıklayamamaktadır. Durum, farklı faktörlerin bir kombinasyonundan kaynaklanıyor olabilir.
Endometriozis (Çikolata Kisti) Belirtileri Nelerdir?
Endometrioziste görülen en önemli belirti genellikle adet dönemleriyle ilişkili olan kasık ağrısıdır. Her ne kadar çoğu kadında adet dönemleri ağrılı geçse de endometriozisi olanlarda çok daha şiddetli bir ağrı söz konusudur. Ağrının şiddeti zamanla artabilir.
Endometrioziste görülen yaygın belirti ve şikâyetler şunları içerebilir:
-
Ağrılı Adet Dönemleri (Dismenore):
Pelvik ağrı ve kramplar genellikle adet kanaması öncesinde başlar ve siklus sürecinde birkaç gün devam eder. Ayrıca bel ve karın ağrısı da olabilir.
-
İlişki Sırasında Ağrı:
Endometrioziste ilişki sırasında veya sonrasında ağrı görülür.
-
Büyük Abdest Veya İdrara Çıkma Sırasında Ağrı:
Daha sık olarak adet dönemlerinde belirginleşen dışkılama ya da idrar yapma sırasında ağrı şikâyetleri olabilir.
-
Aşırı Kanama:
Zaman zaman adet dönemlerinde aşırı kanama veya dönemler arasında anormal kanama görülebilir.
-
Kısırlık:
Endometriozis genellikle ilk kez kısırlık nedeniyle tıbbi yardım arayanlarda teşhis edilir.
-
Diğer Belirti Ve Bulgular:
Özellikle adet dönemlerinde artan yorgunluk, ishal, kabızlık, şişkinlik, bulantı gibi belirtiler görülebilir.
Çikolata Kisti Tanısı Nasıl Yapılır?
Çikolata kistinin iki önemli belirtisi bulunmaktadır. Bunlar şiddetli pelvik ağrılar diğeri ise kısırlıktır. Doktor çikolata kisti tanısı koyarken bu belirtileri takip eder.
Daha fazla belirti elde edebilmek için şu testler uygulanır;
- Pelvik Muayene
- Ultrason
- MRG (Manyetik Rezonans Görüntüleme)
- Laparoskopi
Bütün bu test yöntemleri üreme organlarını en iyi şekilde görüntülemeye yardımcı olarak üreme organlarındaki anormallikleri belirlemeye yardımcı olur. Böylece elde edilen veriler sayesinde çikolata kisti tanısı bütün detayları ile yapılabilir.
Endometriozis Tedavisi
Endometriozis tedavisi mümkündür ve ne kadar erken teşhis edilirse tedavinin bedene vereceği zarar o kadar az olacaktır. Eğer erken dönemde teşhis edilirse, ilaçla kontrol altında tutulması mümkün olur.
Eğer çikolata kistleri yaygınlaşmışsa ve hasta 35 yaş üzerindeyse, ameliyat tercih edilir. Çikolata kisti ameliyatı açık yöntemle yapılabileceği gibi tercihen laparoskopik (kapalı ameliyat) yöntemle de yapılabilir.
Endometriozis tedavisi için karar alırken, belli kriterler göz önünde bulundurulur. Ağrının şiddeti, kistin büyüklüğü, hastanın yaşı gibi durumlar değerlendirilir.
Genellikle ilk tercih ameliyat olmaz. İlaç tedavisi denenir. İlaç tedavisinde amaç, bu hastalığın görülmediği hamilelik ve menapoz dönemlerini hormonal olarak vücuda taklit ettirmektir.
Bu yüzden menapoza sokan iğneler veya doğum kontrol hapları çikolata kisti tedavisi için kullanılan ilaçlar arasındadır. Menapoza sokan iğnenin mi yoksa doğum kontrol hapının mı kullanılacağına hastanın yaşına bakılarak karar verilir.
Ağrı kesiciler ise dönemsel olarak ağrıyı azaltmak için kullanılabilir. Endometriozis ameliyatı ise ilaç tedavisinden sonuç alınamadığında, kist büyük olduğunda ve ağrı çok şiddetli olduğunda ikinci seçenek olarak değerlendirilir.
Burada öncelikli olarak laparoskopik yöntem (kapalı ameliyat) tercih edilir. Amaç kistlerin tamamen çıkarılmasıdır. Kistlerin bulunduğu bölge, yerleştiği organdan ayrılarak tamamen temizlenir.
Ameliyattan sonra ilaç tedavisine devam edilir, buna rağmen kistlerin tekrar etme ihtimali vardır. Çikolata kisti ameliyatı kadının doğurganlığına en az zararı verecek şekilde tasarlanmalıdır.
Çikolata Kist (Endometrioma) Ameliyatı
Cerrahinin Kapalı (laparoskopik) olarak yapılması hem sonuçlar hem de hasta rahatlığı yönünden karın açılarak yapılmasına oranla daha iyidir.
Ameliyat sırasında çikolata kistleri yumurtalıklara zarar vermeyecek şekilde çıkarılmalı, yapışıklıklar açılmalıdır. Ve diğer endometriozis odakları yok edilmelidir.
Ameliyatta yumurtalık kapasitesine zarar verilmemesi amacı ile mümkün olduğunca atravmatik yöntemler kullanılarak yapılmalıdır.
Herhangi bir şikayeti olmayan ve muayene sırasında tesadüfen çikolata kisti saptanan hastaları bir süre takip etmek en doğru yaklaşımdır. Ca125 değerinin yüksek olması veya kist büyüklüğünün 5 cm’nin üzerinde olması durumlarında ameliyat düşünülebilir.
Ameliyat öncesinde yumurtalık kapasitesi ultrason ve AMH ölçümü ile değerlendirilmelidir. Ve yumurtalık kapasitesi düşük ve çocuksuz kadınlarda mümkün olduğunca ameliyattan kaçınılmalıdır.
