D Vitamini ve D Vitamini Eksikliği Nedir?
Dünyada ve ülkemizde yapılan birçok çalışmada ciddi oranda D vitamini düşüklüğü ve azlığı ölçülmüştür. D vitamini kan ile bağırsak, kemik ve böbreklere taşınır. Bu dokulara etkileri ile kalsiyum ve fosfat dengesini düzenler. D vitamini vücutta etkisini VDR reseptörleri üzerinde göstermektedir. VDR reseptörleri klasik hedefler dışında (bağırsak, böbrek ve kemik) hematopoetik ve immun sistem ile ilgili dokular, iskelet kası, kalp kası, düz kas, beyin, karaciğer, meme, endotel, deri, hipofiz, pankreas, paratiroid, böbreküstü bezi, tiroid, over ve testislerde de etkisi vardır.
D Vitamini Eksikliği Nasıl Anlaşılıyor?
Vitamin D eksikliği durumlarında bebeklerde ve çocuklarda yavaş büyüme, geç yürüme, diş çıkmasının gecikmesi, daha sık enfeksiyona yakalanma gözlemleniyor. Erişkinlerde ise kemik ve kas ağrıları, yürüme, merdiven çıkma gibi aktivelerde güçsüzlük ile çabuk yorulma sorunları ortaya çıkıyor.
Nedenleri Nelerdir?
- Yeterli güneş ışığı almamak, D vitamini eksikliği nedeni olabilir. Oysa güneş ışığına doğrudan ve yeterince maruz kalan deride vücutta ihtiyaç duyulan tüm D vitamini karşılanabilir. Ancak çoğu insan, kapalı alanda çok vakit geçirdiğinden ya da fazla güneş kremi kullanımından dolayı yeterince güneş ışığı alamaz. Özellikle kış aylarından güneşten alınacak D vitamini oranı oldukça düşer.
- Takviye olarak D vitamini kullanmamak diğer bir eksiklik nedenidir çünkü sadece diyetle alınan yiyeceklerle vücudun ihtiyacı olan miktarı karşılamak oldukça zordur.
- Vücutta gebelik, obezite gibi nedenlerle artmış ihtiyaç, D vitamini eksikliğini tetikleyebilir.
- Bazı bireyler ise eksiklik geliştirmeye daha yatkındır. D vitamini eksikliği için risk grubunda yer alanlar:
- Koyu ten rengine sahip bireyler. Ten renginiz koyulaştıkça aynı miktar güneş ışığına maruz kalan daha açık tenli bireylere göre vücutta daha az D vitamini üretilir.
- Gün içerisinde zamanının büyük kısmını kapalı alanlarda geçiren kişiler. Örneğin; hastane personeli, gece çalışanlar ya da çeşitli nedenlerle evden çıkamayanlar
- Sürekli cildini kapalı tutan insanlar.
Örneğin;
- Sürekli güneş kremi kullanıyorsanız veya cildiniz tamamen giysilerle örtülüyse eksiklik geliştirmeye yatkın olabilirsiniz.
- Amerika veya Kanada’nın kuzeyinde yaşayan insanlar. Bunun nedeni, ekvatordan uzaklaştıkça güneş ışığının daha kısa sürelerle yeryüzüne ulaşmasıdır.
- Yaş ilerledikçe cilt incelir. Dolayısıyla D vitamini üretimi azalır. Ve ileri yaştaki insanlar da risk grubundadır.
- Anne sütü ile beslenen ve D vitamini takviyesi verilmeyen bebekler de risk grubundadır. Bebek ya da anne takviye almıyorsa yüksek oranda risk taşır.
- Gebeler
- Aşırı kilolu bireyler
D Vitamini Eksikliği Belirtileri
Vitamin D eksikliği vücudun her bölümünü dolaylı ve doğrudan olumsuz yönde etkilemektedir. D vitamini eksikliği kan tahlili ile ortaya çıkmaktadır ve kişide çeşitli belirtilerle kendini göstermektedir. D vitamini eksikliği olan kişiler kendindeki belirtileri dikkatlice takip edip gerekli tahlil ve tetkiklerini yaptırmaları gerekmektedir.
Vitamin D eksikliği genellikle kendini aşağıdaki belirtilerle göstermektedir:
- Sürekli ısınamama ve üşüme problemi
- Kilo verirken yavaş kilo verme veya kilo verememe
- Genel yorgunluk ve halsizlik hali
- Tüm vücudunda veya belirli bölgelerdeki kemiklerde ağrı
- Denge problemi ve kuvvet kaybı
- Sık sık beliren baş ağrısı
- Depresyon
- Sürekli değişen ruh hali
- Tırnak ve saç dökülmesi
- İnce eklemlerde ağrı
- Terleme
- Göz altlarındaki morarma
- Uyku sorunları
D vitamini eksikliği durumlarında genellikle yukarıda bahsettiğimiz problemler görülmektedir. Bu problemler kişide görülmeye başladığında mutlaka bir uzmana başvurmalıdır.
D Vitamini Eksikliğinde Görülen Hastalıklar Konusunda Risk Altında Olan Kişiler
- Açık tenliler
- Yaşlılar
- Diyabet hastaları
- Kapalı ortamlarda çalışanlar ve kapalı giyinenler
- Yüksek faktörlü güneş koruyucu kullananlar
- Böbrek ve karaciğer hastalıkları olanlar
- Beslenme bozukluğu olanlar
- Mide ameliyatı olanlar
- Gebelik ve emzirme döneminde olanlar
- Epilepsi ilacı kullanan kişiler
- Kortizon kullananlar
- Çölyak hastalığı olanlar
D Vitamini Hangi Besinlerde Bulunur?
Güneşin az bulunduğu aylarda ya da bölgelerde D vitamini eksikliği yaşamamak için beslenme ve diyet düzenine D vitamini içeren besinleri eklemek gerekmektedir.
D vitamini nelerde var sorusuna yanıt olarak aşağıdaki besinler sıralanabilir:
- Yağ bakımından zengin olan balık çeşitleri (somon, uskumru, ton balığı, sardalye)
- Süt ve süt ürünleri
- Yumurta
- Portakal suyu gibi doğal meyve suları
- Tavuk ciğeri
- Balık yağı
- Tahıl ürünleri
- Yonca
- Isırgan otu
- Maydanoz
D Vitamini Eksikliği Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Tedavi D vitamini enjeksiyonu veya ağızdan olabilir. En uygun tedavi seçeneği ve dozu, durumunuza, yaşınıza ve eksikliğinizin şiddetine göre doktorunuz tarafından belirlenecektir.
Her gün ilaç almayı sevmeyen veya almayı unutan bireyler için enjeksiyonlar daha uygun bir seçenek olabilir. Tek doz ilaç enjeksiyonu 6 aylık ihtiyacı karşılayabilir.
Oral tedavilerde ilaç uzun süre günlük, haftalık veya aylık olarak alınmalıdır. Yağ içeren bir öğünle birlikte D vitamini takviyesi alınması önerilir. Araştırmalar, aç karnına alındığında, yağ içeren bir yemekle birlikte alındığında ortalama %32 daha fazla emilim olduğunu göstermektedir.
Eksikliği tedavi etmek için gereken D vitamini miktarı, eksikliğin ciddiyetine ve bireysel sağlık risklerine bağlı olarak değişir. Tedavinin amacı D vitamini depolarını güvenli aralığa getirmek ve düşmeleri önlemektir.