Bel Fıtığı (Lomber Disk Hernisi) Nedir?
Bel Fıtığının (Lomber Disk Hernisi) Nedenleri Nelerdir?
- Obezite: Aşırı kiloluluk bel fıtığının en önemli nedenlerinden biridir. Vücudumuzun ağırlığını omurgamız taşır. Omurganın esnekliğini sağlayan ve bir tür destek yastığı olarak görev gören disklerin aşırı baskıya maruz kalması deforme olmasına ve şeklinin bozulmasına yol açar. Normal şeklini kaybederek dışarıya doğru kabaran, fıtıklaşan disk baskı yaptığı sinirin fonksiyonlarını etkileyerek değişik belirti ve bulgulara neden olur. Gebelikte de vücudun ağırlık merkezinin öne doğru yer değiştirmesi omurgaya ek yük binmesine neden olur.
- Günlük yaşamda omurga fizyolojisine uygun hareket etmemek
- Kilo fazlalığı ve hareketsiz yaşam
- Sıvı kaybına neden olduğu için sigara kullanımı
- Yaralanmalar
- Hareketlerin ani bir şekilde yapılması
- Mesleği şoförlük olanlar
- Masa başı işte çalışanlar
- Gebelik
- Meslekle ilgili olan faktörler
- Ağır fiziksel aktivite ve ağır kaldırma gerektiren meslekler. (Ör: İnşaatlarda çalışanlar),
- Devamlı öne eğilme, eğilerek dönme gerektiren meslekler; araba, otobüs, kamyon, kullanma gibi vücudu sürekli vibrasyona maruz bırakan meslekler,
- Uzun süre ayakta durma veya oturma gerektiren meslekler,
- Futbol, halter, kürek ve güreş sporlarıyla uğraşan kişilerde bel ağrısı ve bel fıtığı sıklığı artmaktadır.
Bel Fıtığı (Lomber Disk Hernisi) Belirtileri Nelerdir?
Bel fıtığı, intervertebral disklerin hasar görmesi nedeniyle alt sırt bölgesinde şiddetli ağrıya ve bacaklarda uyuşma, güçsüzlük gibi semptomlara neden olan bir rahatsızlıktır.
Bel fıtığının belirtileri aşağıda açıklanmıştır:
Şiddetli Bel Ağrısı:
En sık görülen fıtık semptomu alt sırtta şiddetli ağrıdır. Ağrı omurganın alt kısmında, lomber seviyede yoğunlaşır ve sıklıkla tek taraflı olarak hissedilir.
Bacaklarda Uyuşma ve Karıncalanma:
Bel fıtığı, çevredeki sinirlere baskı yaparak bacaklarda uyuşma ve karıncalanmaya neden olur. Bu durum bel ağrısıyla eş zamanlı olarak ortaya çıkar ve genellikle ağrının yayıldığı yönde ortaya çıkar.
Bacak ve Ayaklarda Zayıflık:
Hastalık bacak ve ayak kaslarının normal çalışmasına müdahale ederek zayıflığa neden olabilir. Bu nedenle hasta ağırlık kaldırmada, yürümede veya ayakta durmada zorluk yaşayabilir.
İdrar ve Bağırsak Sorunları:
Şiddetli bel fıtığı vakalarında omurilik veya sinirlere baskı nedeniyle idrara çıkma ve bağırsak kontrolünde sorunlar ortaya çıkabilir. Bu durum acil tıbbi müdahale gerektirebilir.
Ayakta Durma ve Oturma Zorluğu:
Bel fıtığı olan kişiler uzun süre ayakta durmakta veya oturmakta zorluk yaşayabilirler. Belirtiler genellikle hareketle artar ve dinlenmeyle kaybolur.
Öksürme ve Hapşırma Sırasında Artan Ağrı:
Fıtıklaşmış bir disk öksürme, hapşırma veya yorucu hareketler sırasında artan ağrıya neden olabilir. Bu durum omurga ve sinirler üzerindeki baskının daha da arttığının göstergesidir.
Belirtilerin şiddeti, baskı uygulanan bel fıtığının büyüklüğüne ve kişinin genel sağlık durumuna göre değişebilmektedir.
Semptomlar bel fıtığının teşhisinde önemli ipuçları sağlar, bu nedenle semptomları bilen kişilerin bir uzmana başvurması önemlidir. Erken teşhis ve uygun tedavi, bel fıtığı nedeniyle oluşan sorunların hafifletilmesine ve iyileşme sürecinin hızlandırılmasına yardımcı olabilir.
Bel Fıtığı (Lomber Disk Hernisi) Nasıl Teşhis Edilir?
Doktor tarafından fiziksel muayene sırasında ağrı, kas refleksleri ve kas gücünüzün değerlendirmesi yapılır.
Fiziksel muayene sonrası bel fıtığı teşhisi için şu yöntemlere başvurulur:
Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRI):
Bel fıtığı şüphesi için en yaygın ve doğru görüntüleme testi MRI‘dır.
Röntgen:
Röntgen aracılığıyla bel ağrılarında kemiklerde kırılma, omurga kayması gibi durumları hızlıca değerlendirmek ve takip etmek amaçlanır.
Bilgisayarlı Tomografi (BT):
Vücut görüntülerini üretmek için X ışınlarını ve bilgisayar teknolojisini kullanan bir görüntüleme taramasıdır.
BT Taraması; kemikler, kaslar, yağlar ve organlar dâhil olmak üzere vücudun herhangi bir bölümünün ayrıntılı görüntülerini gösterir.
Miyelogram:
Miyelogram, CT taraması için X-ışını rehberliği kullanılarak omurganıza boya enjeksiyonunu içerir. Boya, omurga kanalındaki daralmayı (spinal stenoz) ve fıtıklaşmış diskinizin yerini ortaya çıkarabilir.
Elektromiyogram (EMG):
EMG, bir sinirin kası uyarmasına yanıt olarak kas tepkisini veya elektriksel aktiviteyi ölçen bir testtir.
Bel Fıtığından Korunmak İçin Nelere Dikkat Etmek Gerekir?
Bel fıtığından korunmanın ilk adımı kilo kontrolüdür. Aşırı kilo, bel omurlarına ekstra baskı yaparak bel fıtığı riskini artırabilir.
Ayrıca, aktif bir yaşam tarzı benimsemek önemlidir. Düzenli egzersiz yapan bireylerde, özellikle bel ve karın kasları güçlü olanlarda bel fıtığına daha az rastlanır.
Çünkü vücudumuzun yükünü sadece omurga değil, aynı zamanda karın kasları da taşır. Bu nedenle düzenli egzersiz yapmak, kasları güçlendirmek ve omurganın doğru desteklenmesini sağlamak bel fıtığı riskini azaltabilir.
Bel fıtığından korunmak için günlük yaşamda omurga sağlığına dikkat etmek önemlidir. Örneğin, yerden bir şey kaldırırken dizleri kırmak ve çömme pozisyonunda kaldırmak önemlidir.
Bu, omurgaya fazladan baskı yapmaktan kaçınmaya yardımcı olur. Ayrıca, çocukluk çağından itibaren doğru kaldırma teknikleri ve omurga sağlığı eğitimi almak önemlidir. Ayrıca, çocuklara bel egzersizlerini alışkanlık haline getirmeleri öğretilmelidir.
Bel fıtığını önlemek her zaman mümkün olmayabilir.
Ancak riski azaltmak için aşağıdaki adımlar atılabilir:
- Ağırlık kaldırırken doğru teknikleri kullanmak.
- Sağlıklı bir vücut ağırlığını korumak.
- Doğru vücut postürünü geliştirmek, özellikle yürüme, oturma, ayakta durma ve uyuma sırasında.
- Uzun süre oturduktan sonra esneme egzersizleri yapmak.
- Yüksek topuklu ayakkabı kullanmamak.
- Sırt ve bel kaslarını güçlendirmek için düzenli fiziksel aktivite yapmak.
- Tütün kullanımını bırakmak.
- Dengeli bir beslenme alışkanlığı benimsemek.
Bel Fıtığı Risk Grupları Nelerdir?
- Ailesinde bel fıtığı olanlar,
- Kilolu olanlar,
- Sigara içenler,
- Ağır kaldıranlar ya da ağır kaldırarak spor yapanlar,
- Trafik kazası ya da düşme gibi büyük travma geçirenler,
- Yanlış egzersizler,
- Uzun süre oturarak çalışanlar.
Bel Fıtığı Hangi Yaş Grubunda Daha Çok Görülür?
- 30-35 yaş aralığında daha sık görülür.
Bel Fıtığı Olanlar Spor Yapabilir Mi?
Bel fıtığı olan kişilerin spor yapabilmesi, fıtığın şiddetine, yerine ve kişinin genel sağlık durumuna bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Ancak genel olarak, bel fıtığı olan kişilerin bazı spor ve fiziksel aktiviteleri yapmaları önerilirken, bazılarından kaçınmaları önerilir.
Yapabileceğiniz Spor ve Aktiviteler:
-
Yüzme:
Yüzme, vücudu destekleyen su nedeniyle ekstra yük oluşturmadan omurgayı ve kasları çalıştıran mükemmel bir egzersizdir.
-
Yürüyüş:
Düşük darbeli ve basit bir kardiyo aktivitesi olan yürüyüş, bel fıtığı olan kişilere genellikle güvenli ve önerilen bir egzersizdir.
-
Pilates:
Doğru bir şekilde yapıldığında, pilates, merkez kasları güçlendirebilir. Ve bel bölgesine destek olabilir.
-
Bisiklete Binme:
Yatay bisiklet gibi beli destekleyen bisiklet türleri, bel fıtığı olan kişiler için daha uygun olabilir.
-
Esneme ve Mobilizasyon Egzersizleri:
Fizyoterapistin önerisiyle yapılacak esneme hareketleri, esnekliği artırabilir. Ve ağrıyı azaltabilir.
Kaçınılması Gereken Spor ve Aktiviteler:
-
Ağırlık Kaldırma:
Özellikle ağır ağırlıkların kaldırılması, disk üzerinde ekstra baskı oluşturabilir.
-
Koşu:
Zeminde sert koşma, belde ve omurgada şok dalgaları oluşturarak fıtıklaşmış diskin daha da zedelenmesine neden olabilir.
-
Takım Sporları:
Futbol, basketbol gibi ani hareketlerin ve temasın olduğu sporlar, bel fıtığı olan kişiler için riskli olabilir.
-
Golf:
Golf sırasında yapılan dönme hareketleri belde ekstra stres oluşturabilir.
Sonuç olarak, bel fıtığı olan bir kişi spor yapmayı planlıyorsa, öncelikle bir doktor veya fizyoterapist ile görüşmelidir.
Kişiye özel bir egzersiz programı, hem fiziksel sağlığı korumaya hem de bel fıtığından kaynaklanan semptomları hafifletmeye yardımcı olabilir.
Bel Fıtığı Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Bel fıtığı teşhis edilen kişilerin tedavisi için pek çok yöntem vardır. Bunlar aşağıdaki gibi açıklanabilir.
Bel Fıtığında Cerrahi Olmayan Tedavi Yöntemleri
Toplumda bel ağrısı görüldüğünde genellikle ilk olarak genellikle fiziksel uygulamalarla hastanın ağrılarının hafifletilmesi amaçlanır.
Ameliyatsız bel fıtığı tedavisinde ;
- Manuel Terapi,
- Sıcak-Soğuk Uygulama,
- Kuru İğneleme,
- Bazı Elektrik Uyarıları,
- Ultrasonik Uygulamalar
- Bazı hareket ve düzenli egzersizler
Bu tedavilerle beraber ağrıların azaltılmasına yardımcı olur.
Bel Fıtığında İlaç Tedavisi
Bel ağrısının azaltılmasında tercih edilen temel ilaç tedavisi analjezik ağrı kesicilerdir.
Bu ağrı kesicilerin ağrıları hafifletmediği durumlarda hem ağrı kesici hem de antiinflamatuvar ilaçlar bir doktor tarafından önerilebilir.
Bu ilaçlar hem ağrıyı hem de ağrıya sebep olan enflamasyonun azaltılmasında kullanılabilir. Bunlara rağmen dinmeyen ve gittikçe artan bel ağrısı durumlarında kortizonlu ilaçlar doktor tarafından reçete edilebilir.
Bu ilaçların yan etkileri dikkate alınmalıdır. İlaçların yan etkilerine göre minimum yan etkiler için değiştirilmesi gereken bir durum varsa örneğin beslenme ilaç etkileşimlerine dikkat edilmelidir.
Bel fıtığı tedavisinde şu ilaçlar kullanılır:
Ağrı Kesici ve Anti-İnflamatuvarlar:
Ağrının azaltılarak sinir basısının olduğu bölgedeki enflamasyon sürecini geriletmek için kullanılır.
Kas Gevşeticiler:
Sinir basısının olduğu bölgede kasların gevşemesini sağlayıp basıyı azaltırlar.
Kortizonlar:
Çok şiddetli ağrıları rahatlatmak için sistemik ya da lokal olarak kullanılırlar. Yan etkileri çok fazla olduğu için mutlaka doktor tarafından uygulanmalıdır.
Bel Fıtığında Cerrahi Olan Tedavi Yöntemleri
Açık Standart Bel Fıtığı Ameliyatı (Diskektomi):
Cerrahinin amacı ağrıya ve güçsüzlüğe neden olan fıtıklaşan diskin sinire olan irritasyonunu ortadan kaldırmaktır. En sık uygulanan yöntem diskektomi ya da parsiyel diskektomi’dir.
Bu metotla fıtıklaşan disk parçası çıkarılır. Bazen diski net görebilmek için diskin arkasındaki kemik olan lamina çıkarılır. Bu kemik çıkarımı minimal (hemi-laminatomi) yada geniş (hemi-laminektomi) olabilir.
Bazı cerrahlar endoskop yada mikroskop kullanabilir. Diskektomi lokal, spinal yada genel anestezi altında yapılabilir.
Hasta operasyon masasına yüz üstü yatırılır. Fıtıklaşan disk üzerinden küçük bir kesi yapılır ve omurlar arasındaki kaslar kemikten ayrıştırılır.
Basıya uğramış siniri görebilmek için bir parça kemik çıkarılabilir. Sinire bası kalkana kadar fıtıklaşan disk ve gevşek parçalar temizlenir.
Herhangi bir kemik çıkıntısı varsa onlarda alınır. Genelde bu operasyonda çok az kanama olur.
Laminektomi:
Bu işlemde, omurların yay şeklindeki arka kısmından (lamina) çıkan sinirler üzerindeki baskıyı kaldırmak amaçlanır.
Küçük bir kesiden yapılabilen bu ameliyatta, mikroskop kullanımı da gerekebilir.
Bazı durumlarda laminanın çıkarılması işlemi “laminektomi” olarak adlandırılır.
Yapay Disk Cerrahisi:
Bu ameliyat genel anestezi altında yapılır. Genellikle bel bölgesindeki tek bir omurun sorunlu olduğu durumlarda tercih edilir.
Artrit veya osteoporoz gibi hastalıklar hastanın birden fazla diskin etkilendiği durumları gösterebileceğinden, bu cerrahi seçenek her zaman tercih edilmeyebilir.
Operasyon sırasında karın bölgesinden bir kesik yapılır. Sorunlu disk çıkarılır. Yerine plastik veya metal bir yapay disk yerleştirilir. Hastalar genellikle operasyon sonrası birkaç gün hastanede gözlem altında tutulur.
Spinal Füzyon Uygulamaları:
Genel anestezi altında gerçekleştirilen bu cerrahi işlemde, 2 veya daha fazla omur kemiği kalıcı olarak birbirine sabitlenir.
Sabitleme işlemi için hastanın başka bir bölgesinden alınan kemik greftleri kullanılır. Ayrıca, füzyon bölgesini desteklemek için plak ve vida gibi malzemeler de kullanılabilir.
Bu yöntem sonucunda, operasyon geçiren bölge tamamen sabitlenir. Hastalar, operasyon sonrası birkaç gün boyunca hastanede gözlem altında tutulur.
Tam Kapalı Bel Fıtığı Ameliyatı (Tam Endoskopik Diskektomi Ameliyatı):
Lomber disk hernisi için mikrodiskektomi ameliyatı geleneksel olarak iki inçlik bir kesi ile gerçekleştirilir.
Disk boşluğuna erişmek için kasın çevredeki kemikten soyulması gerekir. Bu, bazı yerel kas hasarına neden olur. Ve iyileşmeyi uzatabilir.
Bu tekniğin genel amacı, açık bir mikrodiskektomininkine oldukça benzer. Endoskopik diskektomi prosedürü, ciltte küçük bir delikten yerleştirilen küçük bir tüp aracılığıyla gerçekleştirilir. Sinirleri ve diski görselleştirmek için özel bir mikro video kamera veya bir mikroskop ve özel aydınlatma kullanılır. Disk malzemesinin çıkarılması özel mikro aletlerle gerçekleştirilir.
Kapalı Bel Fıtığı Ameliyatı (Mikrodiskektomi):
‘Mikrodiskektomi’ işlemi, hastaların iyileşme ve sosyal yaşama dönüş sürelerini kısaltması sayesinde, bel fıtığı ameliyatlarında sıkça başvurulan bir yöntemdir.
Bu yöntem sayesinde sadece 1,5-2 cm’lik bir kesi yapılmakta ve ameliyat sonrası cilt yüzeyine dikiş atılmamaktadır. Ameliyatın gelişmiş mikroskoplar altında yapılması, ameliyat bölgesindeki sinirlerin 25-40 kat büyütülerek görülmesini sağlamakta; böylece sinirlerin hasar görme riski son derece azalmaktadır.
Bel Fıtığı Ameliyatı Sonrası Bilinmesi Gerekenler Listesi
- Ameliyattan sonraki ilk 3 günde mümkünse merdiven inip çıkmayın. Mecbur kalırsanız da merdivenleri teker teker ve ayağınızın yanına diğerini getirerek çıkın.
- Ameliyat sonrası ilk günler belde ağrı, yanma ve batma hissedilebilir. Bu durum normaldir. Kendiliğinden kısa bir süre içinde geçecektir.
- Yatağınızın ne kadar konforlu olduğunu ve yıpranmışlığını gözden geçirin. Rahat ettiğiniz ve vücudunuzun şeklini alabilen ortopedik bir yatak tercih edin. “Sert yatakta yatmak bel fıtığına iyi gelir” düşüncesi tek başına doğru değildir. Koltuk ve kanepede uyuma alışkanlığınız varsa vazgeçin.
- Ameliyattan sonraki ilk bir hafta yataktan kalkarken belinize yük bindirmemeye çalışın. Kalkarken ellerinizle kuvvet alıp önce oturun sonra kalkın.
- Alaturka tuvalet değil klozet kullanılmalıdır.
- Ayakkabınızı oturur halde giyin, eğilmeyin.
- Yüksekten bir cisim alırken belinizi zorlamayın. Yardım isteyin veya bir tabure edinin.
- Yerden bir cisim alırken eğilmeyin, diz çökerek alın.
- İdeal kilonuzu bulmaya ve o kiloda kalmaya çalışın. Aşırı kilo bel fıtığını tetikleyen unsurlardan biridir.
- Otururken belinizi destekleyen bir yastık kullanın.
- Bel terli kalmamalı, soğuk almamalıdır.
- Sigaranın bel fıtığının oluşumunda rolü vardır. Bu nedenle sigara kullanıyorsanız bırakmanız önerilir.
- Ameliyat sonrası ilk 1 hafta cinsel ilişkiye girilmemelidir.
- Ameliyattan sonraki 1 hafta araba yolculuğu yapılmamalıdır. Sadece hastane-ev-hastane rotasında kullanılmalı ve kişinin kendi sürmemelidir. 1 hafta sonra kısa yolculuklara başlanabilir. Uzun yolculuklar için 1 ay beklemek gerekir.
- Yara yerinizde bir akıntı, kızarıklık, şişlik olursa mutlaka hekiminizi arayın.
